نقدی بر فردیدشناسی حسن محدثی

مهرداد کاشانی
---

## متن دکتر محدثی

سالروز وفات ایدئولوگِ خودخوانده‌ی انقلاب اسلامی

✍️ حسن محدثی گیلوایی

۲۵ مرداد ۱۴۰۴

امروز ۲۵ مرداد سالروز وفات دکتر احمد فردید است او همچون علی شریعتی از متفکران جریان‌ساز در ایران معاصر است بر افراد زیادی تأثیر گذاشته و واجد شاگردان و پی‌روانی بوده است. از این رو شخصیت فکری مهمی است و لازم است افکار و اندیشه‌هایش شناخته شود و درباره‌اش بحث و بررسی انجام گیرد.
مطالعه‌ی دو کتاب «دیدار فرهی و فتوحات آخرالزمان» و «غرب و غرب‌زدگی»، را برای شناخت اندیشه‌هایش و آن‌چه هایدیگریسم اسلامی نامیده‌ام به مخاطبان گرامی توصیه می‌کنم. احمد فردید در دهه‌ی شصت خود را به منزله‌ی ایدئولوگ انقلاب اسلامی معرفی کرده بود.

## خلاصه و نتیجه‌ی جستجوی دقیق بر اساس منابع مکتوب

پاسخ قطعی درباره ادعای «فردید خود را ایدئولوگ انقلاب اسلامی معرفی کرده»

۱. در هیچ‌یک از منابع معتبر، چه ویکی‌پدیا و چه آثار پژوهشی (مانند کتاب‌های علیرضا آیت‌اللهی یا علی میرسپاسی یا سایت رسمی فردید)، هیچ نقل قول مستقیمی از احمد فردید وجود ندارد که صراحتاً یا حتی تلویحاً گفته باشد:
«من ایدئولوگ انقلاب اسلامی هستم»
یا
«نقش ایدئولوگ، تئوریسین یا مرجع فکری انقلاب اسلامی را خود بر عهده گرفته‌ام.»

۲. برخی منابع (به‌ویژه در سایت‌های خبری و مقالات تحلیلی، مثل پرونده ویژه تسنیم) تنها به دیدگاه‌های موافق و مخالف نسبت فردید و انقلاب اسلامی اشاره دارند.
- گروهی او را «زمینه‌ساز فکری» یا «تئوریسین رویکرد رادیکال به غرب» می‌نامند.
- گروهی تصریح می‌کنند: «فردید در مبارزات سیاسی، مشارکت مستقیم نداشت، و نظراتش به صورت عمومی مورد استفاده مردم قرار نگرفت و او نقش مستقیمی در انقلاب نداشت، پس نمی‌توان او را ایدئولوگ رسمی انقلاب نامید.»

اما حتی این منابع نیز ادعای انتساب مستقیم منصب ایدئولوگ یا تصریح فردید بر چنین موضعی را بیان نمی‌کنند.

۳. در آثار پژوهشگران غربی (مانند میرسپاسی) و آرشیو گفت‌وگوها، فردید عمدتاً به عنوان فیلسوف یا ناقد غرب و ابداع‌کننده‌ی اصطلاح «غرب‌زدگی» معرفی می‌شود و اگر هم هم‌زمانی یا اثری بر فضای ایدئولوژیک انقلاب دیده شود، این یک برداشت بعدی یا کار پژوهشگران و مفسران است، نه ادعایی از سوی خود فردید.

۴. در دفاعیات برخی همفکران فردید (مانند رئیس بنیاد فلسفی فردید، دکتر فرنو؛ مصاحبه تسنیم) دقیقاً آمده:
> «…گروهی معتقدند فردید تئوریسین یا ایدئولوگ انقلاب بوده، اما باید توجه کرد که… فردید مشارکت سیاسی مستقیم نداشت و نمی‌توان او را رسماً ایدئولوگ انقلاب اسلامی دانست.»

## سابقه احمد فردید

احمد فردید (۱۲۹۱–۱۳۷۳) فیلسوف و مدرس دانشگاه تهران، مشهور به طرح و گسترش اصطلاح «غرب‌زدگی». آثارش عمدتاً پس از مرگ و به‌صورت گردآوری‌شده از درس‌گفتارها و مصاحبه‌ها منتشر شد. او به‌طور مستقیم کتابی تألیفی منتشر نکرد. همین امر باعث می‌شود حتی ارجاع به کتاب‌هایی مانند «دیدار فرهی و فتوحات آخرالزمان» یا «غرب و غرب‌زدگی» نیز استناد با واسطه باشد، چون این آثار متون پیاده‌سازی‌شده از گفتار و جلسات او هستند، نه نوشته‌ی مستقیم به قلم خودش.

حسن محدثی گیلوایی، جامعه‌شناس، استاد دانشگاه، و نویسنده در حوزه جامعه‌شناسی دین و نقد اجتماعی. در نوشته‌های او، ترکیب تحلیل نظری و زبان انتقادی تند دیده می‌شود و گاهی یادداشت‌های رسانه‌ای‌اش بار احساسی و خطابی بیشتری نسبت به مقالات آکادمیک دارند.

## نقد پیشنهادی بر نوشته دکتر محدثی
متن دکتر محدثی بیش از آنکه یک نقد فلسفی یا جامعه‌شناختی روشمند باشد، ساختار و لحن یک یادداشت ژورنالیستی دارد. استفاده از ترکیب «ایدئولوگ خودخوانده» بدون هیچ سند مستقیم از فردید، مبتنی بر ارزیابی رسانه‌ای است نه تحلیل مستند علمی. همچنین، ارجاع به دو کتاب «دیدار فرهی و فتوحات آخرالزمان» و «غرب و غرب‌زدگی» به‌عنوان منابع شناخت اندیشه فردید، بدون ذکر این نکته که این دو اساساً گفتارهای پیاده‌شده و نه نوشته‌های تألیفی فردید هستند، ضعف روشی جدی محسوب می‌شود؛ چرا که لایه‌ای دیگر به واسطه بودن سند اضافه می‌شود.
به‌ویژه با توجه به اینکه محدثی جامعه‌شناس است، انتظار می‌رود:
- از روش‌شناسی دقیق علمی و ارجاع به منابع اولیه بهره بگیرد.
- تفاوت میان برداشت رسانه‌ای و داده مستند را روشن کند.
- جایگاه تاریخی فردید و نسبتش با انقلاب اسلامی را با تحلیل نظری و شواهد معتبر بازسازی نماید.
در عوض، متن او کوتاه، حکم‌دهنده و فاقد لایه‌های تحلیلی است؛
بیشتر به موج‌سواری بر افکار عمومی می‌ماند تا به نقدی عالمانه و رادیکال. این رویکرد، شکاف آشکاری میان جایگاه دانشگاهی نویسنده و کیفیت روشی متن ایجاد کرده است.

پاسخ اینجانب (بیژن عبدالکریمی):
ما به تغییر نگرش عمیق و صادقانه خود بر اساس اصول و مبانی زیر می توانیم به ارتقای گفتمان انقلاب به منزله یگانه راه نجات کشور کمک کنیم:
1. درک عمیق و به رسمیت شناختن خطرات امنیتی و ژئوپلیتیک کشور
2. درک این حقیقت که علیرغم تمامی انتقادات تند و رادیکالی که به نظام جمهوری اسلامی داشته باشیم، سقوط جمهوری اسلامی و حاکمیت ملی ما منجر به تبدیل ایران به «زمینی سوخته» همراه با حداقل صدها هزار (اگر نگویم میلیون ها) کشته و از بین رفتن تمامی زیرساخت های ایران خواهد بود نه اینکه شرایط بازی کنشگران تغییر کند، بلکه اساساً دیگر زمین بازی ایی نخواهد ماند.
3. تکیه بر فرهنگ ضداستعماری و اتکا به خویشتن و فرهنگ ملی و مبارزه با غرب پرستی و عرب سالاری بسیار مبتذلی که بسیاری از روشنفکران و کنشگران ما به دام آن افتاده اند.
4. نقد رادیکال نئولیبرالیسمی که تمام آرمانهای عدالت طلبانه انقلاب را قربانی ساخته و فقر عظیمی را به بخش های وسیعی از جامعه تحمیل ساخته است.
5. مخالفت با سیاست های خصوصی سازی، بازگشت به سیاست های اقتصادی جامعه گرا (و نه فردگرا و بورژوامنشانه لیبرالی)
5. توجه به واقع بودگی اجتماعی و بنیادهای عینی و اقتصادی برای بسط توسعه سیاسی و نه صرفاً رجزخوانی های مبتذل سیاسی

آنگاه در یک چنین چارچوبی با نوعی همدلی و براساس توجه به امر ملی و نه بر اساس منطق اپوزیسیونی شدیدترین انتقادات را به جامعه، گفتمان انقلاب و حتی رهبران انقلاب بیان دارید.

گفتگوی یک معلم فلسفه با یک جامعه شناس
بیژن عبدالکریمی
25 مرداماه 1404

دوست و برادر بزرگوارم، جناب دکتر محمد حسن علایی طی یک یادداشت پرسش سترگی را در برابر بنده نهادند که در اینجا متن یادداشت ایشان و پاسخ کوتاه خود را با هم خدمت عزیزان دغدغه مند ایران دوست تقدیم می کنم:

🔴 پرسش از امکان ارتقا گفتمان انقلاب برای نجات ایران!

✍️دکتر محمدحسن علایی
(جامعه‌شناس)

♦️چشم‌انداز نظری دکتر بیژن عبدالکریمی در بستر اندیشه‌های متفکرانی چون فردید و داوری در ایران، و متاثر از هایدگر و نیچه بیشتر ناظر بر وجوه سلبی و انتقادی غرب بوده است فلذا ایشان با طرح مباحثی چون "ما و نظام سلطه" در جهت تمهید و تمنای راهی ورای راه و روش سلطه‌جویانه غرب و مصون از مضار غربزدگی؛ در سپهر فرهنگ حضور حقیقتا فعالی داشته است. صرف نظر از اینکه این تبار فکری از منظر برخی منتقدان به سیطره‌ی غرب‌ستیزی در نگاه کارگزاران نظام حکمرانی برآمده از آرمان‌‌های انقلاب ۵۷، دامن زده است ارتقای سطح گفتمانی نیروهای انقلاب، متقابلا از جمله دغدغه‌های ایشان برای گذر از بحران‌های عدیده‌ی کشور بوده‌است.

♦️بعد از رشادت‌های فرزندان ملت در جنگ تحمیلی و ️در تمام این سال‌ها، گفتمان انقلاب و نخبگان نظامی و بچه‌های بسیج دایره‌ی نیروهای مورد وثوق نظام حکمرانی را تشکیل داده است فلذا در جذب و بکارگیری افراد برای نهادهای فکری و فرهنگی نیز ایشان مورد اعتماد و وثوق بوده اند. دکتر عبدالکریمی نیز بارها و بارها ایشان را به عنوان تنها نیروهای اصیل تاریخی کشور معرفی کرده‌است.

♦️بدنه اصلی حاکمیت؛ به زعم دکتر عبدالکریمی نماینده قشر سنت‌گرای جامعه بوده است و لذا از درک تحولات و اقتضائات عالم جدید و سوژه مدرن ناتوان بوده است. و برای ارتقا سطح فهم پدیدارها و نحوه‌ی تعامل با جهان به بخش وسیعی از اهل نظر مستقل، نخبگان و اهالی علوم انسانی به دیده‌ی انکار نگریسته است. چندان که با کناره‌گیری؛ انفعال یا مهاجرت ایشان به پیکره‌ی نهاد علم صدمات جدی وارد آمده است.

♦️عبدالکریمی دولت شبه مدرن و جامعه ایران را به جهت فروماندن در ورطه توسعه نیافتگی تاریخی گرفتار در انواع خشونت‌ ساختاری و اصناف فساد و رانت قلمداد می کند فلذا نفوذ همین الیگارش برخوردار، در تصمیم‌سازی ها که به جای منافع ملی منافع گروهی و جناحی را مقدم شمرده‌اند گره‌ای بر گره‌ها زده است. فلذا بسیاری از مدعیان نجات کشور خود بخشی از بحرانند‌.

♦️در شرایط توسعه نیافتگی تاریخی، ️فقدان بسترها و فرماسیون‌های اجتماعی متضمن دموکراسی و جامعه مدنی نیز از منظر عبدالکریمی به شکل‌گیری نهادهای مشروط ساز قدرت نیانجامیده است فلذا قدرت قهرا صبغه انحصاری پیدا کرده و چرخش نخبگان چندان میسر نگشته‌است. ایضا در این میانه عموم مساعی روشنفکران از نظر وی به جهت عدم درک شرایط تاریخی جز دامن زدن به شکاف دولت-ملت ثمر چندانی نداشته است.

♦️گذشته از وضعیت آب و برق و معیشت‌ ملت؛ در شرایطی که نظام حکمرانی برای استمرار و استحکام پایه‌های حفظ خود و مخصوصا بقای ایران در معرض بزرگترین آزمون‌هاست سوال حیاتی نگارنده از جناب دکتر بیژن عبدالکریمی؛ استاد محترم فلسفه دانشگاه؛ با آن عقبه‌ی فکری و سابقه‌ی فعالیت‌های اجتماعی پررنگ مخصوصا در سال‌های اخیر، این است؛ امروز پس از تجربه ی جنگ ۱۲ روزه و حقیقتا با توجه به عنایتی که ایشان به ارتقای گفتمان انقلاب دارند؛ نظام حکمرانی چگونه و با چه ساز و کاری می‌تواند برای برون‌رفت از انواع بحران‌ها به آرای مصلحان؛ متفکران؛ روشنفکران و آرای عمومی رجوع و اقبالی داشته باشد؟
به بیان دیگر و از سویی دیگر، نخبگان دلسوز و آگاه که برای آیند‌ه‌ی کشور شدیدا بیمناکند چگونه می‌توانند در جهت منافع ملی منشا اثر گشته، به یاری نظام حکمرانی و گفتمان انقلاب برای بقای ایران بشتابند؟

#پرسش_از_عبدالکریمی

سلام آقای دکتر عبدالکریمی عزیز! عرض ادب و احترام و وقت بخیر!
اولا خواستم بدین وسیله از مباحث مطروحه شما در مناظره‌ با دکتر محدثی با موضوع هایدگریسم اسلامی تشکر ويژه‌ای داشته باشم، به ویژه نقدتان به ناب گرایی و رؤیای خلوص و دفاع منطقی و مستدل شما در برابر اتهام التقاط و اشاره به سنت خاص تفکر فلسفی ایرانیان چه در دوره‌ی اسلامی چه پیشااسلامی و ابتکارات آن در قیاس با فلسفه‌ی یونانی. دیشب این مناظره را کامل گوش دادم و حقیقتا بسیار قابل استفاده بود.

یوسف شیخی
26 مردادماه 1404

نگاهی به مناظره بیژن عبدالکریمی و حسن محدثی در خصوص هایدگریسم اسلامی
فریبرز خداخواه

آقای محدثی معترض هستند که تلفیق عالم‌های معرفتی مختلف با هم، مخصوصاً وقتی معتبر نباشد، یک ایراد و مشکل جدی است. اما برای زیر سوال بردن اندیشه یک شخص، به جای اینکه وارد بنیان فکری اون بشن، به کارنامه سیاسی فرد یا به تعبیری که حکومت برای تفسیر ایدئولوژی خودش از اون اندیشه استفاده می‌کند اشاره می‌کنند. این یکی از بزرگترین اشکالات این مناظره بود. در کنارش هیچ توضیح شفافی هم در مورد صفت یا عبارتی مثل «هایدیگریسم اسلامی» ارائه نمی‌دهند و حتی به توضیحات خوبی که دکتر عبدالکریمی دادند در مورد محل‌های تلاقی تفکر هایدگر و سنت عرفانی ایرانی – که عین عبارت هم توسط خود محدثی قرائت شد – هیچ اشاره جدی‌ای نکردند.

امکان ایجاد گشایش، امکان و نگاه جدید از طریق این نوع ترکیب‌ها کاملاً نفی شد و بزرگترین ایرادی که گرفتند در نهایت به نتایج سیاست‌های حکومت مربوط شد. یعنی بحث را از حوزه اندیشه حکمی و فلسفی به سطح سیاست نزول دادند و این در واقع از نظر من نامنسجم‌تر و غیر نظام‌مندتر بود از خود آن تلفیقی که محدثی داشت نقدش می‌کرد.

جایی گفتند که عین عبارت را بیاورید، در حالی که خودشان مجبور شدند همان عبارت را تفسیر کنند؛ و همین یعنی دقیقاً نکته‌ای که  آقای عبدالکریمی گفته بود: اینکه حتی در نقل و قول هم هرمنوتیک حضور دارد. این را در عمل به‌صورت ضمنی تأیید کردند.

مناظره به‌نظرم خوب بود، ولی احساس می‌کنم تلاش آقای محدثی بیشتر ژورنالیستی بود تا فلسفی. چون به‌جای اینکه از نظر اندیشه‌ای ایراد بگیرند، شروع به آوردن صفت‌هایی مثل سوءاستفاده‌گر بودن، قدرت‌طلب بودن و… کردند. این نوع صفات نه ارتباطی با فلسفه دارد، نه با نقد اندیشه. بیشتر شبیه تخریب کردن دسته یا گروه سیاسی است تا شاخصی برای داوری یک تفکر و ثمرات آن.

یادم می‌آید روزگاری هفته را در انتظار سه‌شنبه شب‌ها می‌ماندم؛ در شوق صدای خسته‌ی معلمی که حتا از پشت صفحه‌ی تلگرام، برایمان گوشه‌ی دنجی می‌ساخت از رواق فلسفه. دکتر عبدالکریمی آن روزها هرچند به سیاست هم گریز می‌زد، اما بازمی‌گشت. شرابش اگر سیاست؛ خوراکش هنوز فلسفه بود. معلم گوشمان را گرفته بود که بچه‌ها! دور تئولوژی گذشت؛ باید از دور نیست‌انگاری هم بگذریم. راه را خود نیافته بود و تنها مسئله را می‌شکافت. بااین‌همه امیدمان بر این بود که در خلال همین گفتگوهای هفتگی کورمالانه و ناخوداگاهانه بتوان وجبی از راه را بازشناخت. منتظر بودیم اما... طوفان سیاست فانوس کلاس فلسفه را خاموش کرد....

دیشب که از پس مدت‌ها به کانال استاد رفتم، دلم تنگ شد برای آنچه که رفته است. دیده بودیم در سنتمان، معلمان فلسفه را که از آن دلسرد می‌شوند، مدرسه و شاگردان دیرینه رها می‌کنند و در زاویه‌ی خانقاه عرفان می‌نشینند. این‌بار هم انگار معلمی مدرسه و‌ شاگردان دیرین را رها کرده است؛ اما به میانه‌ی میدان سیاست رفته. کانال، دیگر بوی کلاس معلم فلسفه نمی‌دهد؛ گویا متعلق به یک فعال سیاسی است که ضمن ترویج و بازنشر محتواهای سیاسی هم‌سو، گاه گریزی هم به فلسفه می‌زند و بخت مخاطب باید بلند باشد که همان گریز هم در خدمت سیاست نیابد.

انصاف را گواه می‌گیرم، دردم ناشی از اختلافی نیست که در فکر سیاسی با استاد دارم. اختلاف را پیش‌ترها گفته‌ام و پاسخم را با مهربانی گرفته‌ام. اگر این سیاست‌زدگی هم‌سو با ایده‌های سیاسی خودم بود هم، باز به همین اندوه گرفتار می‌شدم و از خود می‌پرسیدم آیا این مصداق «هبوط فیلسوف» نیست؟ نمی‌گویم که نباید در سیاست ورود می‌کرد (و من که خود اهل سیاست‌ام نمی‌توانم چنین بگویم)؛ اما این حجم از شدت غلبه‌ی سیاست بر فلسفه ملول‌ام کرد. افسوس بر این می‌خورم که نیازها و رسالت‌های فلسفی سنگینی بر زمین رها شده‌اند و معدودند آنان که بتوانند این بار را از زمین بردارند. حتا در سیاست هم اگر بنای ورود معلم فلسفه باشد، فلسفه‌ی سیاست به‌قدر کافی بار بر زمین دارد تا کار به خود سیاست نرسد. کاش معلم فلسفه اگر هم می‌خواهد فعال سیاسی باشد، متن و حاشیه را فراموش نکند.

وانگهی نگرانی دیگر هم دارم؛ استاد از آینده‌ی سیاسی این کشور مطمئن‌اند؟ اگر سالیان دیگر، والیان دیگری بر این ملک نشسته باشند که با پیشینیان حساب‌ها را صاف کنند؛ سرنوشت اندیشه‌های استاد چه می‌شود؟ این جامعه دیگر عبدالکریمی نمی‌خواهد؟ وقتی به‌سادگی تمام بتوانند او را مدافع و عامل استمرار استبداد معرفی کنند، دیگر آیا کی بشود و چند دهه باید زمان بگذرد تا غبار از چهره‌ی او کنار برود و اندیشه‌های محکوم به فراموشی استاد دوباره به یادها برگردد؟ آیا اگر برخلاف پیش‌بینی ایشان، فردا جز امروز از آب درآمد؛ اگر آتشی افروخت و خشک و تر را سوخت، استاد پشیمان نمی‌شوند از اینکه با سنخ کنش سیاسی‌شان، حجاب فکر فلسفی خود شدند؟ آیا ممکن است در آن فردای فرضی استاد بتوانند گوش شنوایی به اندرز خود بیابند و حال پیشاپیش آن گوش‌ها را به دست خود کر می‌کنند؟

نمی‌دانم؛ هرچه هست دلم تنگ شد برای روزگار باصفای کلاس فلسفه؛ که قربانی سیاست شد...

t.me/fanusname

سلام جناب دکتر عبدالکریمی بزرگوار

هیچ وقت فراموش نمی‌کنیم که در شرایطی که تمام روشنفکران در زمین دشمنان ایران و اسلام بازی کردند، شما استاد گرانقدر قاطعانه طرف مقاومت ایستادید با کلامتان مشتی محکم بر دهان روشنفکران بی وطن و غرب پرست زدید و جانانه از گفتمان انقلاب دفاع کردید، ما هیچ وقت فراموش نمی‌کنیم که شما سمت درست تاریخ ایستادید و با دفاع از آرمان فلسطین از مظلوم در برابر ظالم دفاع کردید
فراموش نمی‌کنیم که شما به درستی نیروهای گفتمان انقلاب را اصیل ترین و تاریخی ترین نیروهای این مرز و بوم دانستید


اما ما نیرو های گفتمان انقلاب امروز واقعا دلخور هستیم و دغدغه ای مهم داریم

شما بار ها از گسترش غرب زدگی و غرب پرستی در میان مردم و روشنفکران گفتید متاسفانه کسی سخن گرانبهای شما را جدی نمیگرفت

و حالا ظاهر جامعه ما از یک جامعه اسلامي به یک جامعه غربی و غرب زده در حال تغییر شکل است
خیابان های تهران رسما در حال تبدیل شدن به خیابان های پاریس و مادرید است و رنگ بوی دین و سنت در آن روز به روز در حال کمرنگ شدن است

در حالی که ما یک جامعه ی دینی هستیم که با تکیه بر سنت های دینی و اللهی زیست میکنیم و به هیچ وجه نباید ظاهرمان شبیه جوامع بی هویت اروپایی و غربی شود

آیا جوانان انقلابی و پاکی مثل شهید حججی که شما بار ها گفته این که یگانه نیرو های جان فشان ما هستند و در سوریه و عراق و لبنان برای دفاع از دین و آرمان ها به شهادت رسیدند، اگر وضیعت پوشش در جامعه امروز را می‌دیدند باز هم حاضر بودن برای دفاع از ارزش ها و سنت های دینی زیر گلوله بروند؟ برای کدام ارزش، برای کدام جامعه دینی؟

شما بار ها به درستی فرموده اید که نیروی های گفتمان انقلاب اصیل ترین و بهترین نیرو های ما هستند و فقط آن ها هستند که حاظرند برای دفاع از ارزش ها جانشان را فدا کنند

شما بهتر از من میدانید که نظام فقط با حمایت این نیرو می‌تواند از این پیچ تاریخی عبور کند و دشمنانش را شکست دهد

اما ما مردم متدین و حامی گفتمان انقلاب هم دلخوری هایی داریم ما امروز از کمرنگ شدن ارزش های دینی و هویتی مثل حجاب که باعث غربی شدن ظاهر شهر ها شده واقعا غمگین و دلخور هستیم و گله داریم از بی توجهی ها به امر دینی و ارزش های اسلامی و هویتی


شاید در این جامعه غرب زده دیگر کم تر کسی به حرف علما و مراجع دینی توجه کند، دولت غرب گرا فعلی هم کاری برای اجرای قانون و برخورد با قانون شکنان انجام نمیدهد
اما جامعه قطعا حرف یک استاد فلسفه بزرگوار را بهتر می‌فهمند و عمل میکند، ما به غیر از شما در میان روشنفکران و نخبگان کسی را نداریم
از شما خواهش میکنم که از جامعه بخواید نسبت به ارزش های دینی پایبند باشند و به قوانین کشور احترام بگذارند

یرواند آبراهامیان در کتاب ایران بین دو انقلاب در سلسه شرایط تحقیر ملت ایران و واگذاری امتیازات گسترده تجاری و سرزمینی به روسیه و انگلیس در زمان ناصر الدین شاه این چنین مینویسد:

" تورم توان رقابتی بازرگانان ایرانی در برابر بازرگانان خارجی را کاهش میداد.
سقوط جهانی قیمت کالاهای کشاورزی، که از سال 1250/1871 تا اواخر قرن نوزده ادامه داشت موجب نارضایتی بیشتر صادر کنندگان ایرانی شد.
هنگامی که قیمت یک بوشل(پیمانه غله و میوه که حدود 36 لیتر است) از 1.5 دلار در سال 1250 به 0.23 دلار در سال 1273 رسید، حجم گندم صادر شده از بوشهر 80 درصد بیشتر شد اما ارزش واقعی آن چندان افزایشی نداشت. همچنین ورود سرمایه اروپایی و امتیازات واگذار شده به بازرگانان اروپایی، بروژوازی کمپرادور را به وجود آورد که بیرون از شبکه ها بازار قرار داشت.
بنابراین در نیمه دوم سده نوزدهم، طبقه متوسط مرفه به دو بخش متفاوت تقسیم شد.
از یک سو رشد تجارت خارجی، ظهور بورژوازی وابسته کوچک ولی ثروتتمند را سرعت می بخشید و از سوی دیگر هجوم کالا، سرمایه و تجار خارجی موجب ضعف و افول بروژوازی ملی شد."



ابراهامیان، یرواند. (۱۳۸۵). ایران بین دو انقلاب(ترجمهٔ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی)، صفحات ۷۷–۷۸. تهران: نشر نی.


#ایران
#انقلاب
#بوژوازی
#یرواند_آبراهامیان

@havarpressong>>

"آن ها شما را با دین، سکس و تلویزیون خمار نگه می‌دارند
و شما فکر می‌کنید که خیلی باهوش و با شخصیت و آزاد هستید
اما تا آنجا كه من می‌بینم، شما هم‌چنان همان رعیت لعنتی حقیر هستید"

جان لنون/ قسمتی از ترانه‌ی قهرمان طبقه‌ی کارگر

پ.ن: این وضعیت جهانیست که روز به روز به دامن نیست انگاری و نهیلیسم پیش میرود...

هرچه علم پیشرفت میکند فکر باز می ایستد از اندیشیدن و هرچه اندیشیدن کسوف پیدا کند انسانیت نیز به وادی نابودی کشیده میشود...!


همه در حصاری زندانی هستیم که توان فکر کردن کلید رهایی از آن است و هیچگاه چهارچوب های نظام سرمایه داری اجازه ظهور اندیشه در تضاد و تقابل با سود و در راستای انسانیت نخواهد داد.


#فکر
#اندیشه

@havarpress

سلام و درود

تقدیم به همه کسانی که از اخلاق گله ای گریزانند و می کوشند به حفظ مرزهای مقدس سرزمین آزادگی بپردازند.

https://www.ddinstagram.com/reel/DNBP5nvI1gj/?igsh=ZjhvYW91OTRha3Fm

🔷گاهنامه «آتیه»
🔸ویژهٔ جنگ ۱۲ روزه

▫️صاحب امتیاز: انجمن علمی علوم سیاسی دانشگاه تهران
▫️سال اول | شماره چهارم | مرداد ۱۴۰۴

سردبیر: فاطمه اسدی
شورای سردبیری: امیرحسین کاشانی‌نیا، طهورا ریاحی
مدیرمسئول: سیده‌حسنا پیروان
ویراستار: علی نورانی آزاد



در این شماره می‌خوانید:

🔹اسرائیل و برگزاری مناسک خشونت مقدس
-دکتر مهدی فدایی مهربانی


🔹درنگی در دگرگونی‌ها و درس‌های جامعه‌‌ی ایرانی پس از جنگ تحمیلی دوازده روزه
-دکتر حبیب‌الله فاضلی


🔹کار کثیف: سنتی استعماری که اسرائیل را به اروپا پیوند می‌زند
-دکتر محمد ملاعباسی


🔹نقش فرآیندهای هوش مصنوعی در جنگ ایران و اسرائیل: باز تعریف مفهوم جنگ در عصر فناوری
-دکتر ابوطالب صفدری

🔹تأملاتی بر آنچه بر ما گذشت
- دکتر نوذر شفیعی

🔹جنگ شناختی رژیم صهیونیستی علیه محور مقاومت
- دکتر محمدرضا دهشیری

🔹«انسان واپسین» نیچه
- دکتر بیژن عبدالکریمی

🔹عقلانیت در فردای پس از جنگ
-دکتر غلامرضا حداد


🔹رویکرد آسیای جنوبی در جریان منازعه‌ی دوازده روزه‌ی ایران و اسرائیل
-دکتر طیبه واعظی



-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-‌-

@utpsaa

🔴تغییر به مثابه نجات؛ و طرح چند پرسش!


✍دکترمحمدحسن علایی
(جامعه‌شناس)

♦️ایران قوی؛ ایرانی‌ست که حقوق حقه‌ی خود را از چنگال نظام سلطه‌ی جهانی باز می‌ستاند؛ و نه تنها با کشاندن پای کشور به وسط جنگ نابرابر به رغم خواست بدخواهان تهدید به نابودی و تجزیه نمی‌شود، که همزمان در داخل و خارج پوز نفوذیان و وطن‌فروشان را که سودای خام فروپاشي را در سر می‌پرورانند به خاک می‌مالد؛ نظر تخصصی و تشخیصی نگارنده در مقام یک جامعه‌شناس صراحتا؛ پیوند وثیق بین اقتدار ایران و حفظ ساختارهای سیاسی موجود -به شرط تغییر- در این شرایط پیچیده‌ی تاریخی‌ست؛ صد البته این نظر کارشناسی نگارنده -در مقام یک جامعه‌شناس مستقل- با دفاع چشم و گوش بسته از ریز و بم کارنامه‌ی گذشته و حال قدرت حاکم فاصله معنی‌داری دارد؛

♦️امروز بقای ایران و ارتقای جایگاه منطقه‌ای و جهانی آن با بقای قدرت مرکزی گره خورده‌ است؛ در یک چنین بزنگاهی اگر چنین به نظر می‌رسد که هیئت حاکمه درصدد آن برآمده است تا از عهده‌ی تغییرات لازم در شیوه‌های حکمرانی و اتخاذ تصمیمات سخت و سریع برای ابقای موجودیت خویش و مدیرت تنش‌ها درراستای منافع کشور برآید بر هر ایرانی وطن دوستی‌ست که از هزینه‌های این تغییر راهبردی حاکمیت در راستای مدیریت دوره‌ی گذار از بحران‌ بکاهد و از گام‌هایی که در جهت تغییر برمی‌دارد با تمام توان و بضاعت خویش حمایت کرده، در مسیر اجماع‌سازی، همه‌ی مساعی و همت خویش را بگمارد تا فردا در محکمه‌ی تاریخ شرمسار نگردد.

♦️هر گونه پنهان شدن پشت شعارهای ایدئولوژیک و یا تعبیر کردن از تغییر به منزله‌ی تسلیم و متهم کردن سیستم تصمیم‌گیری به عقب نشینی، عدول از اصول و پذیرش شکست؛ به معنای اخص کلمه مصداق خیانت به ایران عزیز است؛ خیانت تنها با وعده‌‌ی سرخرمن دادن برای فردای آزادی و رویافروشی مشتی مزدور بی‌وطن رخ نمی‌نماید چه بسا چهره‌ی کریه‌تر خیانت از جانب افرادی قابل باز شناختن باشد که به اصطلاح کاتولیک‌تر از پاپ در دفاع از پاره‌ای قوانین منسوخ خودساخته و متصلب رگ گردنشان بیرون می‌زند. امروز خط قرمز همه‌ی ما بایستی حفظ منافع ملی و امنیت ایران باشد. فراموش نکنیم این ملت در همین جنگ تحمیلی اخیر چه فرزندان عزیزی از پاره‌های تن خود را اعم از سرداران، دانشمندان و زنان و کودکان تقدیم اقتدار و امنیت کشور کرده است.

♦خواست ️اصلاح و تغییر ملک طلق هیچ جریانی نیست، بلكه ضرورت اعتلا و بقای ماست؛ هر جریان و گروهی که خواهان این اعتلا و بقاست می‌تواند و باید با این تغییرات همراه شود؛ امروز تغییر به مثابه نجات و فروپاشی مساوق با مرگ است. زمان برای جان نحیف ایران به سرعت در گذر است و روشنفکران و اهل تفکر به عنوان طبیبان جامعه بایستی برای بازیابی سلامت پیکره‌ی جامعه با ایفای کنشگری‌های بی‌چشمداشت و جهادی در جهت تبیینِ "تغییر به مثابه نجات" برای احیای این جامعه زمان بخرد و نهایتا با بهره‌گیری از ظرفیت‌‌های قانونی و مدنی در کنار مشارکت همه‌ی نیروهای اثربخش و همه‌ی آحاد ملت، پایداری بقا و سلامت آن را در حد مقدورات خویش تضمین کند. باشد که در این وقت‌های اضافی رستگاری ملی ممکن گردد.

♦️ اما در این میانه پرسش‌های نفس‌گیری هنوز باقی می‌ماند؛ حریف رویاروی ما در منطقه که از حمایت دولت‌های غربی برخوردار است، به امید هژمون شدن، هیچ رقیب قدر قدرتی را بر نمی‌تابد، فلذا اگر طرف مقابل ما -آن هم با آن سابقه‌ی درازدامن بدعهدی و تمامیت‌خواهی- یک بار دیگر با پنهان شدن پشت نقاب مذاکره و عادی‌سازی روابط، به مصالحه با قدرت سیاسی ما تن در ندهد یعنی حتی اگر مطابق سودای تبهکارانه‌ی خودش در به تسلیم کشاندن ما بتواند اراده‌ی خویش را تحمیل کند و با این همه باز هم مطامع زیاده‌خواهانه‌اش تامین نشود آن وقت چه؟! اگر دشمنی ایشان با اصل بقای ایران باشد آن وقت چه؟! اگر مشکلش نه صرفا با شعارهای ایدئولوژیک ما که با موجودیت ما و قدرت گرفتن ما در منطقه باشد، آن وقت چه؟! یعنی اگر نه جنگ نابرابر و نه مذاکره تحمیلی بقای ما را تضمین نکند آن وقت چه؟!

♦️با مقدماتی که اجمالا مطرح گردید، می‌توان چنین نتیجه گرفت که ما قهرا بایستی اولا در دفاع از خود و به سهم خویش، به هر طریق ممکن از وقوع جنگ و فروپاشی پیشگیری کنیم و ثانیا پیش از هر چیز از پذیرش تغییرات اساسی نهراسیم اما با وجود همه‌ی این اوصاف نیک بدانیم همچنان در برابر نظام ناعادلانه‌ی حاکم بر جهان و در مصاف با این قدرت‌های معلوم الحال؛ حقیقتا هر رخداد آسیب‌زایی محتمل هست و هیج راهبردی تضمین نهایی و تمام کننده ایجاد نمی‌کند ولو حتی از سر مصلحت به مذاکره مستقیم و جامع هم تن بدهیم؛ به گمان نگارنده، آن ها با ایران قوی کنار نخواهند آمد؛ اما به هر روی ما دست کم می‌توانیم به سهم خویش در برابر چشمان تاریخ و در پیشگاه نسل‌های آینده از خود دفاع کنیم که ما برای نجات ایران از هیچ کوششی فرو گذار نکردیم!

🎥 فیلم لو رفته از جنایت در سوریه

عناصر جولانی در جریان درگیری‌ها کادر درمان بیمارستان سویدا را اعدام کرده بودند

حدود هشت ماه قبل همزمان با روی کار آمدن جولانی در سوریه، تبلیغات سنگین رسانه‌ای از سوی ترکیه، بخش بزرگی از کشورهای عربی و حتی رسانه‌های غربی، تحت عنوان پایان خشونت در سوریه انجام شده بود.

🇵🇸 @Roshangari_ir

پاسخ عبدالکریمی به یکی از روشنفکران
یکی از روشنفکران طی مقاله ای اظهار داشته بود که چرا حاکمیت و قدرت سیاسی به هیچ وجه حرف گوش نمی کند. عبدالکریمی طی یاداشتی دوستانه به وی نوشته بود:
علی جان! سلام. مسئله فقط و منحصراً این نیست که حاکمیت وقدرت سیاسی چرا اصلاً حرف گوش نمی کند. بخشی از مسئله و شاید یکی از مهم ترین وجوه آن این است که شاید ما نیز جوری و با ادبیاتی حرف می زنیم که بر گوش طرف مقابل اثر نمی کند. این مسئله هرمنوتیکی در خصوص زن، فرزندان، دوستان، همکاران و جامعه نیز صادق است. یعنی کمتر کسی حرف ما را گوش می دهد. شاید ما باید سخن گفتن با زبان دیگری را بیاموزیم و گفتمان دیگری را تجربه کنیم.

🖥 #کلیپ|نقدی به سبک تفکر روحانیت (تفکّر تئولوژیک)

🎙 در گفت‎وگو با دکتر #بیژن_عبدالکریمی به مناسبت یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم

🔰 این نشست چالشی ۱ شهریور (روز بزرگداشت ابن سینا) رأس ساعت ۲۰ در کانال زیر منتشر می گردد 🔻🔻
https://www.youtube.com/@Dr_Ahmad_Maleki

✅لینک مشاهده فایل کامل جلسه👇👇
https://t.me/+E-v2Wq8IFRU1YWY8

با وجود دشمنی با ج.ا، لحظه‌ای سر خود را از آخور #منوتو و #اینترنشنال دربیاورید!

نزاع فلسطین و اسرائیل، جنگ میان مظلوم ترین انسان ها با بنیادگراترین موجوداتیست که برای ارض موعود حاضرند قتل عام کنند!

دوستان عزیز در برابر جنایات رژیم صهیونیستی، مفاهیمی چون انسانیت، شرافت، و همه‌ی جلوه‌های الهی وجود  انسان رنگ باخته‌اند.

امروز با پارادایمی مواجهیم که نه‌تنها انسانیت، بلکه بنیان های هستی را تهدید می‌کند.

این وضعیت، دیگر صرفاً یک بحران سیاسی یا منطقه‌ای نیست؛ بلکه آزمونی جهانی برای وجدان بشری است!

اکنون وظیفه‌ی هر یک از ماست با هر باور، اندیشه و رویکردی در برابر این جریان ویرانگر بایستیم. سکوت، همدستی با ظلم است؛ و بی‌تفاوتی، خیانت به انسانیت. اگر امروز دست روی دست بگذاریم، قطعا فردا نوبت ما خواهد شد و دیر یا زود، این آتش به خانه‌ی همه خواهد رسید.

و عزیزان بدانید و آگاه باشید همراهی با این جانوران و بی تفاوت بودن نسبت به فلسطین یعنی پالس به اسرائیل برای حمله به مجدد ایران تحت هر حاکمیتی...!

#فلسطین
#غزه

@havarpress

🔸این‌گونه ایران در عرض چند روز از طعمه به شکارچی تبدیل شد و قلب دشمن را هدف قرار داد.../ شبکه WION

📲لا به لای خطوط را در رصد ۱ بخوانید👇
https://chat.whatsapp.com/EaBaqfuAjUE8tTroFE5bMk

راهپیمایی اربعین از منظری متفاوت....

🎥 کانال ۱۲ عبریِ اسرائیل: از یک سال پیش، دیگر رمقی برای سربازان باقی نمانده. آن‌ها شکسته‌اند و کارشان تمام شده است. وضعیت سلامت آنها به‌شدت وخیم است و موقع خواب شب ادراری دارند.

🇵🇸 @Roshangari_ir

♦️روشنفکر خائن یا خائن روشنفکرنما!
ملاحظاتی پیرامون نظر دکتر بیژن عبدالکریمی درباره‌ی روشنفکران

✍دکترمحمدحسن علایی
     (جامعه‌شناس)

🔸روشنفکر در وضعیت انسداد جامعه در مقام راه گشایی بر می آید لذا می بایست جامعه و تاریخ آن را شناخته باشد فلذا نسبت به موقعیت خویش و وضعیت جامعه خودآگاهی دارد نوعی خودآگاهی اجتماعی، تاریخی و وجودی. خودآگاهی به وضعیت تاریخی توسعه نیافتگی روشنفکر را از غربزدگی و دنباله روی برحذر می دارد، ️دکتر بیژن عبدالکریمی در تحلیل خود از روشنفکران ذیل پنج محور نقدهای خویش را به روشنفکران مطرح می کند که در این جستار به طرح ملاحظاتی پیرامون آن خواهیم پرداخت؛ نگارنده معتقد است عبدالکریمی در اطلاق عنوان روشنفکر گشاده دستانه ظاهر می شود لذا ضمن همدلی با انتقادات وی نسبت به برخی جریانات و وارد دانستن این انتقادات از اینکه این جریانات را روشنفکر بنامیم اساسا مخالفت دارد برخی چهره های رسانه ای از جمله افرادی که در شبکه های معاند در طرف درست تاریخ نایستاده اند علی الاصول نمی توانند ذیل مفهوم روشنفکر صورت‌بندی گردند. لذا در دوگانه روشنفکر خائن یا خائن روشنفکرنما؛ انتقادات عبدالکریمی را به گروه دوم صادق می داند.

🔸 پیشتر در خصوص آسیب‌شناسی فقدان سنت گفتگوهای انتقادی اهل تفکر  در ایران و عدم ارجاع به متفکران ایرانی نوشته ام. مع الاسف برخی از دوستان و همکاران جامعه شناس بارها و بارها به متفکران غربی مثل هانا آرنت ارجاع می دهند اما در صورت بندی مسائل کشور به شدت از ارجاع به متفکران ایرانی پرهیز می کنند. که شاید بتوان تلویحا از آن به بیگانه نوازی در ساحت تفکر یا بیگانه سالاری تعبیر کرد. این دسته از روشنفکران را می توان روشنفکران واکنشی قلمداد کرد. ️در این عنوان گفتن ندارد که مراد روشنفکرنمایان هستند؛ و تعبیر واکنشی تعبیری نیچه‌ای-دلوزی هست که در خصوص ایشان مصداق دارد.

🔸روشنفکران کمتر به فکر تمهید آلترناتیوهای ساختاری برای عبور از بحران ها هستند و بیشتر به نق نق زدن های حاشیه ای اشتغال می ورزند. روشنفکران از وجه نظر تاریخی به مسائل نمی نگرند و اساساً از داشتن یک نگره ی تاریخی بی بهره اند و به جای پرداختن به نقد رادیکال ریشه ها و بنیان ها با توسل به یک عقلانیت انتزاعی به نقد ثمره ها و میوه ها تن می دهند و در تقلیل مسائل مزمن تاریخی به امور دم دستی تبحر دارند.

🔸️قاطبه‌ی شبه روشنفکران جامعه‌ی ما در تبیین عمده‌ی علل ناکامی‌ها و عقب‌ماندگی‌های ما انگشت اتهام را به سمت حاکمیت نشانه می روند و برای فائق آمدن به عموم بحران‌ها؛ و انسدادها در صورتی که فاقد موقعیت لعن و نفرین حاکمان باشند دست کم زبان به نصیحت و انزار ایشان می گشایند؛ و انتظار دارند حاکمیت که به زعم ایشان "همه-توان" هست شروع به اصلاح ساختارها، تمهید لوازم توسعه‌ی سیاسی و بسط جامعه و نهادهای مدنی؛ و مبارزه با مفاسد اقتصادی و ... نموده؛ در یک کلام به تحقق جامعه‌ و نظام دموکراتیک رضایت دهد قدرت خویش را محدود، مشروط و یا حتی واگذار کند. و برای گفتگو با ایشان پا پیش گذاشته، تن به از دست دادن مناصب، منافع و منابع قدرت و اختیارات خویش بدهد.

🔸️دکتر بیژن عبدالکریمی اما در مقام یک دانش آموخته فلسفه و استاد توانا و دردمند دانشگاه و مؤلف چندین و چند جلد کتاب و اثر ارزشمند، روی صحبت خویش را به طرف (شبه) روشنفکران می گیرد و بنا را به انذار ایشان به علل ساختاری پدید آمدن این انسدادها و بحران‌های ریز و درشت در جامعه می گذارد و از پیش شرط ها و بستر های لازم برای ظهور دموکراسی و نیل به جامعه مدنی سخن می گوید و در واقع به نقد و انزار روشنفکران برای ارتقای نقش و جایگاه‌شان در مقام نظریه پردازی، اثرگذاری و کنشگری ارجحیت بیشتری قائلند تا به اشتغال به نصایح الملوک و توصیه حکمرانان به اخلاق. چرا که روشنفکران را واجد عقلانیت و خردورزی و اصحاب اندیشه قلمداد می کند ولو به عقلانیت انتزاعی ایشان انتقاد هم وارد می کند.

🔸️باید پرسید آیا حقیقتا و به معنای اخص کلمه روشنفکران جامعه ما توانسته اند به توصیف و صورت‌بندی فرماسیون های اجتماعی متضمن دموکراسی و جامعه مدنی و اساسا توصیف هستی اجتماعی ایرانیان بپردازند؟! ️باید از روشنفکران پرسید آیا به واقع "توسعه نیافتگیِ" ما تنها و تنها به ناکارآمدی ها چهار دهه اخیر کشور بر می گردد یا احیانا ریشه های تاریخی تری نیز دارد؟ و اگر دارد کدام پژوهش جامعه‌شناسانه ای چونان آثار مارکس و وبر و دورکیم و ...  سراغ دارند که به توصیف و تبیین خرده نظام های اجتماعی، طبقات، جامعه بورژوازی، رابطه ی کنش‌ها و ساختارها و ... پرداخته است‌؟!
امروز بیش از هر چیز برای نقد بنیادهای ساختاری دخیل در توسعه نیافتگی تاریخی نیاز به درک متقابل اهل تفکر حقیقی و روشنفکران واقعی حاضر در سپهر و حوزه ی عمومی کشور داریم.

عبدالکریمی: به نظر من گفتمان انقلاب هنوز هم مهم‌ترین و اصیل‌ترین گفتمانی است که در جامعه وجود دارد. نیروهای اپوزیسیون و منتقد، نیروهای اصیل تاریخی ما نیستند و پای کار نیستند. خیلی از آنها به قدرت‌ها و رسانه‌های خارج از کشور تکیه زده‌اند. اغلب این افراد به جز اینکه پای لپتاپ و موبایل باشند و چند کلیک کنند پای کار دیگری نیستند. از سوی دیگر گفتمان انقلاب، البته نه به صورت مطلق، قدرت بازآفرینی خود را از دست داده است. به عنوان مثال پیوند بین ایرانیت و فرهنگ عاشورایی، که توسط رهبری پس از جنگ 12 روزه رخ داد به صورت لطیفی نوعی بازآفرینی گفتمانی بود. البته من به هیچ عنوان نمی‌پذیرم که ایران‌گرایی در مقابل اسلام‌گرایی قرار داشته است. من به عنوان یک معلم فلسفه انتظار یک نوع بازسازی چابک‌تر و قدرتمندتری در گفتمان انقلاب دارم تا بتوان بخش‌هایی از جامعه را که با گفتمان انقلاب همراه نیستند با گفتمان انقلاب همراه کرد. اینکه به این دلخوش باشیم که مردم در جنگ12 روزه به خیابان‌ها نیامدند و علیه حکومت اقدام نکردند دلخوشی بسیار نازلی است. هرچند که معتقدم مردم به دلیل خودآگاهی چنین کاری نکردند. به همین دلیل ما باید وجه ایجابی‌تری از حمایت مردم از گفتمان انقلاب به وجود بیاوریم.
*با توجه به شرایط موجود چه سناریوهایی را پیش روی ایران مشاهده می‌کنید؟
عبدالکریمی: من تنها می‌توانم در یک افق فرهنگی و اجتماعی به سوال شما پاسخ بدهم و در زمینه معادلات نظامی صلاحیت پاسخگویی ندارم، چون اطلاعات دقیقی از وضعیت لجستیک و دفاعی کشور ندارم و مسائل نظامی نیز حوزه کاری و مطالعاتی بنده نیست. واقعیت این است که ما در شرایطی تاریخی بسیار پیچیده‌ای قرار داریم و کسانی که این پیچیدگی را ساده می‌کنند مواجهه ‌ای ایدئولوژیک با واقعیت‌های جامعه دارند. من سه سناریو را پیش روی کشور می‌بینم. نخست سناریویی است که روشنفکران و بخشی از دولت آن را دنبال می‌کنند که ما تسلیم شویم. این افراد و گروه‌ها غرب زده‌های جامعه هستند و گمان می‌کنند که اگر ما به غرب نزدیک شویم به توسعه و رفاه خواهیم رسید. من معتقدم این بدترین و غلط ترین سناریوی ممکن است. غرب کوتاه نخواهد آمد. آنها امروز می‌گویند دست از غنی‌سازی بردارید، فردا به سراغ برنامه موشکی ما خواهند رفت و در نهایت نیز ایران را تکه‌تکه خواهند کرد و ایران را به زمینی سوخته تبدیل خواهند ساخت. سناریوی دوم این است که گفتمان انقلاب با همین فرمان پیش برود و به بازسازی گفتمانی خود نپردازد و مقاومت را تنها در وجه نظامی ببیند و در وجوه رسانه‌ای، اجتماعی و اقتصادی تغییر و تحول ایجاد نکند. این سناریو نیز مانند سناریو اول مطلوب نیست و کشور را با بحرانها و مسائلش رها کرده، در آینده نیز با چالش‌ها و آسیب‌های زیادی مواجه خواهد شد. سناریو سومی که من دنبال می‌کنم و امیدوارم چنین اتفاقی رخ بدهد این است که مقاومت ادامه پیدا کند. بهترین نیروهای ما در زمینه نظامی فعالیت می‌کنند، اما گفتمان انقلاب در زمینه رسانه، امر اجتماعی، مسائل فرهنگی و اقتصادی به صورت مطلق و کاملأ ضعیف عمل کرده است. به همین دلیل اگر جبهه مقاومت می‌خواهد به اهداف خود دست پیدا کند باید پوست اندازی کند. گفتمان انقلاب باید در عرصه اجتماعی بتواند با لایه‌هایی که با گفتمان انقلاب قهر هستند و یا در مسیر آن سنگ‌اندازی می‌کنند آشتی ملی کند. در این زمینه روشنفکران هم باید کمک کنند. این در حالی است که روشنفکران ما در شرایط کنونی در حال کمک به آمریکا در مواجه با گفتمان انقلاب هستند که من معتقدم این نوعی خیانت به شمار می‌رود. اگر روشنفکران ما به خودآگاهی تاریخی دست پیدا کنند ما می‌توانیم به یک رنسانس فرهنگی و اجتماعی دست پیدا کنیم. از سوی دیگر گفتمان انقلاب به شدت از فقدان فلسفه اقتصاد سیاسی رنج می‌برد. در چنین شرایطی است که توده‌ها و دهک‌های پایین جامعه محروم شده‌اند و با تورم دو رقمی مواجه هستند. به همین دلیل نیز گفتمان انقلاب باید در این زمینه یک تصمیم‌گیری اساسی انجام بدهد.

عبدالکریمی: من معتقدم آنچه روشنفکران و منتقدان برای تحلیل شرایط امروز ایران مطرح می‌کنند از بسیاری جهات تحت تأثیر نظام سلطه است. در واقع این عده همان مسائلی را مطرح می‌کنند که رسانه‌هایی مانند «بی بی‌سی»، «ایران اینترنشنال» و «صدای آمریکا» و اتاق فکرهای موساد و سیا مطرح می‌کنند. این مفروضات مبتنی بر این است که حاکمیت در ایران به صورت مطلق در همه زمینه‌ها ناکارآمد بوده است، مقاومت در مقابل نظام سلطه مسیر اشتباهی بوده است، ما باید از یک عقلانیت سیاسی برخوردار می‌بودیم و با غرب مقابله نمی‌کردیم و این حکومت ایران بوده که غرب و اسرائیل را عصبی کرده است و سرمایه‌های کشور را در راستای تقویت بنیه نظامی جبهه مقاومت هدر داده و کشور را به این روز انداخته است. آنها معتقدند کا با حکومتی مواجه هستیم که همه گروه‌‌های اجتماعی را سرکوب کرده و به همین دلیل با انسداد سیاسی مواجه هستیم. من معتقدم همه این روایت‌ها تا حدود زیاد، اگر چه نه به نحو مطلق، ریشه در اتاق فکرهای موساد و سازمان سیا دارد. روشنفکران ما نیز به خود آگاهی ملی و تاریخی نرسیده‌اند و به همین دلیل شرایط ایران را با توجه به یک وضعیت خاص ژئوپلتیکی تفسیر نمی‌کنند. من معتقدم که مقاومت در مقابل غرب کار درستی بوده و ما باید در مقابل غرب مقاومت می‌کردیم و فکر می‌کنم در این زمینه موفق بوده‌ایم. توسعه نیافتگی ما نیز در حوزه‌های دیگری است که ارتباطی به حوزه دفاعی ندارد و ارتباط دادن توسعه نیافتگی ما با مسأله دفاعی صحیح نیست و باید در جای دیگری به دنبال دلایل توسعه نیافتگی کشور باشیم. روشنفکران و اپوزیسیون مسائل ژئوپلتیکی و امنیت ملی و حساسیت‌های امنیتی کشور را به خوبی درک نکرده‌اند و به همین دلیل نیز حاکمیت در برخی مسائل ناچار شده به صورت حذفی برخورد کند. به همین دلیل نیز گفتمان روشنفکری جامعه ایران نیز بخشی از بحران بوده است.
*چرا؟
عبدالکریمی: اگر روشنفکران جامعه شرایط و حساسیت‌های ژئوپلیتیکی و امنیتی کشور را درک کرده بودند قطعا امروز ما در شرایط دیگری قرار داشتیم. واقعیت این است که روشنفکران جامعه ما همچنان دچار تأخر تاریخی هستند و رابطه آنها با جامعه قطع شده است و در جای درست تاریخ نیز قرار نگرفته‌اند.
*آیا ریشه یابی مشکلات کنونی در بیرون از گفتمان انقلاب می‌تواند به حل آنها کمک کند؟آیا نباید گفتمان انقلاب را از درون مورد نقد قرار داد؟
عبدالکریمی: بله، نمی‌توان ریشه همه مشکلات را در بیرون از گفتمان انقلاب جست‌وجو کرد. متأسفانه گفتمان انقلاب از دو اینرسی رنج می‌برد. نخست اینرسی گفتمانی است. این سخن به معنای این است که حاکمیت باید گفتمان خود را تغییر بدهد اما این به معنای این نیست که در مقابل آمریکا و اسرائیل کوتاه بیاید. در واقعی اینکه گفتمان انقلاب نیاز به بازسازی دارد به این معنا نیست که باید در مقابل نظام سلطه کوتاه بیاید. با این وجود گفتمان انقلاب باید در حوزه‌های دیگر خود را تغییر بدهد که دچار رخوت شده و نمی‌تواند این کار را انجام بدهد. اینرسی دوم تشکیلاتی است که در مقابل تغییر مقاومت می‌کند. ساختار دولت و بوروکراسی که در کشور وجود دارد در مقابل ارزش‌های انقلاب قرار گرفته است. ساختار دولت به شدت تحت تأثیر فرهنگ غرب زدگی است. از سوی دیگر دولت چابک نیست و خودش به یک سد راه برای ارزش‌های انقلاب تبدیل شده است. این موضوع نیز یک اینرسی عظیم در مقابل گفتمان انقلاب ایجاد کرده است.
روشنفکران ما نیز به خود آگاهی ملی و تاریخی نرسیده‌اند و به همین دلیل شرایط ایران را با توجه به یک وضعیت خاص ژئوپلتیکی تفسیر نمی‌کنند. من معتقدم که مقاومت در مقابل غرب کار درستی بوده
*گفتمان انقلاب در شرایط کنونی به چه میزان نسبت به بازتولید خود از درون توانایی دارد؟

متن کامل و کم غلط تر مصاحبه بیژن عبدالکریمی با روزنامه آرمان ملی:
دکتر بیژن عبدالکریمی در گفت‌وگو با «آرمان ملی»،
مصاحبه کننده: احسان انصاری؛ منتشرشده در تاریخ شنبه 18 مردادماه 1404

روشنفکران با جامعه رابطه ای ندارند
آرمان ملی- احسان انصاری: چه سناریوهایی پیش روی ایران است؟ این مهم‌ترین موضوع محوری گفت‌وگوی «آرمان ملی» با دکتر بیژن عبدالکریمی فیلسوف معاصر ایران است. عبدالکریمی در این باره سه سناریو را پیش روی ایران ترسیم می‌کند و امیدوار است سناریو اول و دوم شکل نگیرد و بلکه سناریو سوم به عنوان سناریو مطلوب محقق شود. وی همچنین معتقد است: « بهترین نیروهای ما در زمینه نظامی فعالیت می‌کنند اما گفتمان انقلاب در زمینه رسانه، امر اجتماعی، مسائل فرهنگی و اقتصادی به صورت مطلق و کاملأ ضعیف عمل کرده است. به همین دلیل اگر جبهه مقاومت می‌خواهد به اهداف خود دست پیدا کند باید پوست اندای کند. گفتمان انقلاب باید در عرصه اجتماعی بتواند با لایه‌هایی که با گفتمان انقلاب قهر هستند و یا در مسیر آن سنگ‌اندازی می‌کنند آشتی ملی کند.
*چه انتظاری از تحولات دوران پس از جنگ12 روزه در کشور داشتید و فکر می‌کنید آیا ضرورت تحول توسط حاکمیت درک شده است؟
عبدالکریمی: من فکر می‌کنم پس از جنگ12 روزه همه گروه‌های اجتماعی، روشنفکران و حاکمیت ضرورت تغییر را درک کرده‌اند و همه خواهان نوعی تغییر هستند. با این وجود، این احتمال وجود دارد که برخی روشنفکران فریز شده و منجمد شده و اپوزیسیون نادان و شاید برخی کسانی که براساس تحولات زمانه تغییر نکرده‌اند ضرورت تغییر را درک نکرده باشند. شاید تنها در منتهی الیه پوزیسیون و اپوزسیون کسانی حضور داشته باشند که ضرورت تغییر را درک نکرده باشند. با این وجود آیا پرسش شما مبتنی بر این است که باید بیشتر به سمت مذاکره سوق پیدا کنیم یا اینکه به سمت توسعه سیاسی حرکت کنیم؟
*منظور من این است که تصمیم‌گیران جامعه برخی سیاست‌های اشتباه را که نتایج مثبتی برای منافع ملی نداشته را بپذیرند و به دنبال تغییر آن باشند.
عبدالکریمی: واقعیت این است که این مفروضات را حاکمیت نمی‌پذیرد. حاکمیت جنگ 12 روزه را نشانه‌ای از کارآمدی خود قلمداد می‌کند. به بیان دیگر حاکمیت حفظ نظام در طول این 47 سال را، که همواره با توطئه و دشمنی همراه بوده، نوعی پیروزی و کارآمدی می‌داند. به همین دلیل باید به نحوه نگاه به مسأله توجه کرد. شاید این چارچوب‌ها و مفروضات پرسش شما نیز بخشی از مسأله باشد. این وضعیت مانند رابطه ایران و آمریکا است. روشنفکران ما همواره عنوان می‌کردند که ایران باید رفتار خود را در مقابل آمریکا تغییر بدهد. این در حالی بود که مذاکره و نزاع با آمریکا دو سر داشت. در چنین شرایطی آیا هیچ کدام از روشنفکران، اصلاح‌طلبان و اپوزیسیون گفتند که آمریکا باید رفتار خود را نسبت به ایران تغییر بدهد؟ مفروض روشنفکران و منتقدین این است که حاکمیت باید رفتار خود را تغییر بدهد. با این وجود این سوال مطرح است که آیا تنها حاکمیت باید رفتار خود را تغییر بدهد و یا این تغییر رفتار شامل روشنفکران و منتقدان نیز می‌شود؟ من فکر می‌کنم مفروضات و انتظاراتی که روشنفکران و منتقدان از تغییر رفتار حاکمیت دارند پاسخی به حل بحران‌های کنونی کشور نباشد.
*آیا شما مفروضات دیگری دارید؟
عبدالکریمی: یقینأ من مفروضات دیگری دارم.
*ممکن است بفرمایید.

https://www.armanmeli.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-4/1177354-%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86%D9%81%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF