این کتاب که تنها خلاصه ای از آن در دسترس بود سالها توسط بسیاری از محققان مفقود فرض می شد گرچه ده ها سال قبل توسط یکی از محققین عراقی در کتابخانه ملی پاریس کشف شد و بنا بود در عراق تصحیح و منتشر شود. در طی سال های اخیر دو چاپ از این کتاب و چند تحقیق به زبان های انگلیسی و فرانسه درباره این کتاب منتشر شده. این کتاب در واقع تاریخ ایران است در سده های پنجم و ششم قمری و باید به فارسی ترجمه شود. افسوس که عماد کاتب در این کتاب در ترجمه اثر فارسی وزیر انوشیروان بن خالد قطعات شعر شعرای پارسی گو را بی آنکه اصلشان را نقل کند تنها به عربی ترجمه کرده؛ قطعاتی که اصل آنها اینک موجود نیست.

https://t.me/azbarresihayetarikhi

سال دیگر هزارمين سال تأسيس حوزه علميه نجف اشرف است و هجرت شيخ طوسی به نجف بعد از حمله اوباش آدمخوار طغرل سلجوقی به بغداد و حمله به خانه و مدرس شيخ طوسی و آتش زدن کتابخانه های شيعی بغداد. شيخ طوسی تحصيلکرده نيشابور بود درست زمانی که همشهری او حکیم شیعی دوازده امامی، فردوسی قدّوسی تازه از پرداختن نسخه نهایی شاهنامه فراغت یافته بود.

عبارت بالا از تاریخ سلاجقه انوشیروان بن خالد وزیر است با ترجمه عماد کاتب اصفهانی

https://t.me/azbarresihayetarikhi

تعداد زائرین امسال اربعین بر اساس گزارش عتبه عباسیه 21 میلیون و 103 هزار و 524 نفر گزارش شده است.

سخن استاد دکتر شفیعی کدکنی را بايد با قلم طلا نوشت.

پ.ن: همه به درستی از بی وطنی اینتل می گویند حتی آنها که در طی سال های گذشته با تابلو و تبليغات بوق رسانه ای استعمار پير تبديل به چهره های رسانه ای شدند اما در هر حال حواستان به تبليغات بوق استعمار پير باشد که بسی ضد ایرانی تر است.

این را هم اضافه کنم هر وقت ديديد این بوق ها روی يک موضوعی خيلی دارند سر و صدا و شانتاژ می کنند و تبليغات منفی می کنند ترديد نکنيد چيزی است که در راستای منافع ملی ايران است. حتی يک لحظه ترديد نکنيد. هر جا می بينيد بی بی سی فارسی خيلی با ظاهری علمی و سند محور درباره جنگ تحميلی عراق بر عليه ايران و قطعنامه و روند جنگ و ... صحبت می کند و برنامه و گفتگو ترتيب می دهد بدانيد که حتما نبايد به تبليغات و حرفشان اعتماد کنيد. اين رسانه ربطی به ايران و منافع ايران ندارد و در خدمت وزارت خارجه دولت انگليس است. ترديد نکنيد. فریب ظاهر را نخوريد.

https://t.me/azbarresihayetarikhi

اما مگر اسلام سلفی جز همین یکی دو قرن گذشته چند درصد تاریخ مسلمانان و علوم و تمدن اسلامی و فرهنگ اسلامی را نمایندگی کرده است؟ از لحاظ تاریخی حنابله و محدثان اصحاب حدیث همواره بخش کوچکی از دنیای اسلام را نمایندگی می کرده اند. در قرن های اولیه جز در بغداد (به شکل محدود) و یا بخشی از شام اصولا حنبلی گری حضوری جدی نداشت و محدثان شهرهای دیگر عموماً شافعی بودند. از لحاظ فقهی هم غلبه مطلق جز در شمال آفریقا و اندلس (که مذهب مالکی غبه مطلق داشت) با مذهب حنفی بود و در مرتبه بعد با مذهب شافعی. حتی در کتابهای اختلاف الفقها عموماً آرای احمد بن حنبل به این دلیل که او را محدث و نه فقیه می خواندند جایی نداشت. علوم دینی را در فقه و کلام و تفسیر در میان غیر شیعیان باید بیشتر مرهون حنفیان و شافعیان دانست. اسلام مذاهب تاریخی سنی مذهب، اسلام اشاعره و ماتریدیه است. طبیعی است که مذاهب فقهی تاریخی و مهمتر از آن مذاهب کلامی اشعری و ماتریدی برای سلفیان نه تنها جذابیتی ندارد بلکه سالانه صدها کتاب در رد آن گرایشات کلامی در عربستان منتشر می شود. خوشمزه این است که در چاپهای عربستان از متون گذشته معمولاً مصححان یک فصلی باز می کنند تحت عنوان المآخذ علی الکتاب و آنجا شروع می کنند به انتقاد از عالمان گذشته که چرا فلان حدیث را نقل کرده و یا عقیده اش بهمان جا موافق معتزلیان و اشعریان است و نه موافق مذهب سلف صالح. حساب دانش های غیر دینی و از جمله فلسفه و علوم محض و کلاً دستاوردهای فرهنگی در تمدن اسلامی هم کاملاً روشن است. بغداد و قرطبه و قاهره و نیشابور و ری را حکومت ها و جریانهایی فکری ساختند که مورد انتقاد و اتهام نویسندگان گرایش اصحاب حدیث بودند. اگر تمدن اسلامی تمدنی بود جهانی به دلیل رازی ها و خوارزمی ها و بیرونی ها و فارابی ها و ابن سینا ها و ابن رشد ها و فخر الدین رازی ها و خواجه نصیرها و غیاث الدین کاشانی ها و ابن راوندی ها و ابو العلای معری ها و ابو عیسی وراق ها و ملا صدراها و حمایت حکومت های فاطمی و آل حمدان و آل بویه و فاطمیان مصر و موحدون و عباسیان بوده است و یا امثال جریانهایی مانند نهضت ترجمه. این دانشمندان بودند که منبع الهام تفکر و اندیشه ورزی در تمدن اسلامی بودند نه فلان و بهمان محدثی که غایت قوتش حفظ چند هزار متن حدیثی بود با اسانید مختلف آن. ایران تاریخی نه تنها تشیع را به دنیای اسلام عرضه کرده بلکه مهد اصلی مذاهب حنفی و اشعری و ماتریدی و مذاهب تصوف هم بوده است. معتزله در ایران رشد کرد و فلسفه اسلامی همواره بهترین نمایندگانش را در ایران داشته است. از لحاظ تاریخی، سرزمین تاریخی و فرهنگی ایران (یعنی آنچه در گذر تاریخ ، زبان فارسی یکی از مهمترین مؤلفه های هویتی آن بوده) و عراق و مصر مهمترین نمایندگان اسلام تاریخی اند. مکه و مدینه هم قرنها زیر نظر اشراف اداره می شده و حکومتهای فاطمیان و یا ممالیک و عثمانی بر آنجا حکم می رانده اند. این حکومت ها نسبتی با اسلام سلفی امروز عربستان سعودی نداشتند.

عربستان سعودی و ادعای موهوم نمایندگی اسلام

عربستان سعودی از همان هنگام که به عنوان یک پادشاهی شکل گرفت برای بخشی از کسانی که آن زمان در پی احیاء گری اسلامی و اصالت مآبی سلفی بودند دلربایی کرد. محمد رشید رضا یکی از نخستین متفکرانی بود که دل به ملک عبد العزیز داد. اما همان زمان نه تنها متفکران جریان اصلاح طلبی دینی و تجدد خواهان اقبالی به آن نشان ندادند بلکه گروه زیادی از متفکران احیایی هم مانند گروهای اخوان المسلمین و برخی دیگر موافقتی با رويكرد وهابى نداشتند. در زمان جمال عبد الناصر نوعی رقابت منطقه ای میان مصر و عربستان بر قرار بود. یکی از پیامدهای آن هم رقابتی بود میان ازهر که آن زمان زیر نظر فشار اصلاحات حکومتی جدیدی قرار داشت و از ديگر سو نهادهای آموزشی حکومتی وهابی عربستان سعودی. عربستان سعودی طبعاً برداشت وهابی از اسلام با ریشه هایی که در مذهب حنبلی دارد را نمایندگی می کرد (البته نه حنبلیسم تاریخی بلکه قرائت ابن تیمیه ای از آن که بیشتر سلفی بود و با اجتهادات تاریخی فاصله می گرفت) و مصر و ازهر از دیگر سو، اسلام مکتب اشعری و مذاهب تاریخی اهل سنت را. با این وصف به دلیل هیمنه اسلام سلفی و احیایی و همچنین همزمان انتقادات اصلاح طلبی و احیاء گری هر دو بر مذاهب تاریخی و اسلام نهادی سنتی از یک سو و همچنین بهره برداری سیاسی دولت های میهنی و از جمله مصر جمال عبد الناصر از جایگاه ازهر عملاً ازهر میدان را به حریف سلفی و وهابی خود دست کم در بسیاری از زمینه ها واگذار کرد. با بهره گیری از صنعت نفت و پول سرشاری که نصیب عربستان شد چاپ کتابهای وهابی و حنبلی و حدیث گرایی و ادبیات جدلی بر علیه اشعریان و ماتریدیان و اسلام مذاهب تاریخی شدت گرفت و سکه روز شد و دانشگاه هایی ریز و درشت در عربستان برای جذب دانشجویانی از همه کشورهای اسلامی و به ویژه پاکستان و مسلمانان هند و شمال آفریقا و خاورمیانه و شرق دور فعال شدند و نتیجه آن شد که اسلام سلفی و وهابی که از پیشتر و از سده هجدهم و نوزدهم راه خود را به نقاطی مانند شبه قاره که هیچگاه زمینه ای برای رشد حنبلی گری نداشتند باز کرده بود بیش از پیش راهش را باز کرد و اسلام سلفی را پمپاژ کرد و می کند. خوب تصور کنید این دانشجویان وقتی به کشورهای خود باز می گشتند چه اتفاقی ممکن بود برای اسلام سنتی و عموماً صوفیانه آن سرزمین ها بیافتد. دهه های شصت و هفتاد قرن گذشته و به ویژه با رشد روزافزون جریانات تندروی داخلی در اخوان المسلین مصر و ظهور سید قطب و عبد القادر عوده از یک سو و مودودی و ندوی از دیگر سو گرایش عمومی برای پذیرش اسلام احیایی بیشتر شد و خود زمینه را برای رشد بیشتر سطوحی از سلفی گری احیایی و جهادی و تکفیری هموار تر کرد. در این میان عربستان سعودی و اطیاف مختلف وهابی آن با سطوحی از اختلافات درونی که در میان خود دارند به عنوان نماینده اسلام سلفی و به قول خودشان مذهب سلف شناخته می شد و می شود و طبیعی است که به عنوان مهمترین نماینده و منبع الهام ادبیات سلفی ولو غیر مستقیم می تواند اندیشه های مرتبط را به جریانهای سلفی و حتی غیر سلفی از میان گروه های اصالت طلب و احیایی منتقل کند و از همه مهمتر نگاه نص گرا و غیر اجتهادی به متن و حدیث گرایی مفرط و مخالفت با هرگونه نگاه تأویلی و خارج از ارتودکسی حنبلی را . مشکل هم از همینجا شروع می شود: تزریق نگاه نص گرا و جزمی غیر تاریخی و با حربه سنت و بدعت و تکفیر مخالفان اعتقادی.

🔷روایتی از یک خیانت تاریخی
دسته‌گل پهلوی اول در «قره سو» چه بود؟
چگونگی خیانت جدایی قره سو از ایران در دوره رضاشاه

✍ محمود اکبری


دسته‌گل پهلوی اول در «قره سو» چه بود؟
براساس عهدنامه ترکمنچای، رودخانه ارس به‌عنوان مبنا و ملاک اصلی برای تشخیص مرز ایران و روسیه تزاری تعیین شده بود.

اما از آنجا که در هنگام انعقاد عهدنامه ترکمنچای، روسیه تزاری بر کوه آرارات بزرگ و منطقه موسوم به ایگدیر (در غرب قلمرو ایران در منطقه آرارات کوچک) نیز حاکمیت داشت و در این منطقه هم رود ارس جاری نبود، نهر قره‌سو از سرچشمه تا اتصال به رود ارس به‌عنوان ابتدای خط مرزی ایران و روس تعیین شد.

پس از التقای قره‌سو به ارس، در مابقی مرز، رود ارس به‌عنوان خط مرزی تعیین شد. یک سال پس از انعقاد عهدنامه ترکمنچای، پروتکل مرزی این عهدنامه نیز تنظیم شد و براساس این پروتکل، علائم مرزی نصب شد. در هنگام نصب علائم مرزی، ماموران ایرانی از پست مرزی (پاسگاه) بورآلان بالاتر نمی‌روند و در اثر این کوتاهی، ماموران روسیه سوءاستفاده کرده و بخش مهمی از منطقه قره‌سو در حد فاصل میان آرالیق تا محل اتصال قره‌سو به ارس در محل «شرور» را به تصرف درمی‌آورند. به هر روی، تصرفات روس‌های تزاری در منطقه قره‌سو از هنگام انعقاد عهدنامه ترکمنچای در تاریخ ۱۸۲۸ تا فروپاشی امپراتوری روسیه تزاری در ۱۹۱۷ ادامه یافت.

در ۲۲ شهریور ۱۳۰۰ دولتهای شوروی و ترکیه، عهدنامه ی قارص را امضا کردند که بر اساس آن در کنار برخی از مناطق دیگر منطقه قره سو نیز به ترکیه واگذار شد. این واگذاری در حالی صورت گرفت که منطقه مورد نظر بلحاظ قانونی و مطابق با توافق با روسیه تزاری، متعلق به ایران بود.

اقبال‌السلطنه، فرماندار ماکو که بعد از سقوط تزارها مناطق اشغالی قره سو را تصرف کرده بود در تاریخ ۴ اردیبهشت ۱۳۰۲، گزارش مفصلی درباره دلایل مالکیت ایران بر قره‌سو، به معتمدالوزاره ارائه کرد و به سابقه اشغال آن توسط روسها، حضور عشایر ایرانی در قره‌سو، مساله مالکیت منطقه و مالکان آن، اشاره کرد. هر چند رضاخان هم می‌خواست قره‌سو را نگه دارد، اما بخاطر رقابت با اقبال‌السلطنه، او را عزل کرد و از ادعای ایران عقب نشست.

در زمان نخست وزیری رضاخان (پهلوی اول)، موضوع تثبیت مالکیت قره‌سو پیگیری شد و او به امیر لشکر عبداا...‌خان امیرطهماسبی تاکید کرد که: «قره‌سو را از دست ندهید»، ولی در پایان سال ۱۳۰۲، نظر او تغییر کرد.

وی در نامه‌ای، در تاریخ هفتم اسفند ۱۳۰۲ به امیر طهماسبی، دستور مختومه شدن پیگیری موضوع مالکیت ایران بر قره‌سو را صادر کرد. رضاخان در این نامه نوشت که روستاهای قره‌سو از هنگام عهدنامه ترکمنچای، متعلق به روسیه بوده است. با این دستور موضوع مالکیت ایران بر منطقه شمالی قره‌سو پیگیری نشد و به ‌دنبال آن ترکیه این منطقه را اشغال کرد و در قرارداد مرزی سال۱۳۱۰ ایران و ترکیه، مالکیت ترکیه بر منطقه یاد شده به‌طور رسمی مورد تایید دولت ایران قرار گرفت. با هر دلیل و توجیهی که بود، آرارات کوچک از خاک ایران جدا شد و خط مرزی جدید ایران و ترکیه ترسیم شد.

در این زمینه خاطرات سرلشکر ارفع که در سفر رضاشاه به ترکیه عضو هیأت همراه وی بود، خواندنی است. او می نویسد: «من عضو هیأت تحدید حدود و حل اختلافات بودم. یک روز که من و یک سرهنگ ترک بر سر موضوعی مورد اختلاف با حرارت بسیار بحث می ‌کردیم رشدی آراس گفت که ما ترک‌ها به نظر اعلیحضرت شاهنشاه اطمینان و اعتقاد کامل داریم، سرهنگ ارفع پرونده‌ها و نقشه‌ها را به حضور ایشان ببرد هرچه فرمودند ما قبول داریم! من نقشه‌ها و کاغذها را جمع کرده به پیش شاه رفتم ... همین که نقشه‌ها را دیدند فرمودند: موضوع چیست؟ من شروع کردم به توضیح دادن که فلان تپه چنین است فلان منطقه چنان است، آن‌جا سخت مورد نیاز ماست، و از این حرف‌ها ... پس از مدتی که با حرارت عرایضی کردم با کمال تعجب دیدم اعلیحضرت چیزی نمی ‌فرمایند. وقتی سرم را بلند کردم دیدم شاه با حالت مخصوصی به من نگاه می‌کند گویی به حرف‌هایم چندان توجهی ندارد و تنها چشم به چشم من دوخته است تا ببیند من چه می ‌گویم. لذا من سکوت کردم. فرمودند: معلوم است منظور مرا نفهمیدی… بگو ببینم این تپه این جا از آن‌ تپه که می‌گویی بلندتر نیست؟ عرض کردم: بله قربان، فرمودند: آن را چرا نمی‌خواهی؟ این یکی چطور؟ عرض کردم بلی.

فرمودند: منظور این تپه و آن تپه نیست. منظور من این است که دو دستگی و جدایی که بین ایران و ترکیه از چندین صد سال وجود دارد و همیشه به زیان هر دو کشور و به سود دشمنان مشترک ما بوده است از میان برود. مهم نیست که این تپه از آن که باشد. آنچه مهم است این است که ما با هم دوست باشیم!»

به این ترتیب زمینه برای تجزیه نزدیک به 800 کیلومترمربع از خاک ایران فراهم شد.

ادامه دارد.

https://psri.ir/?id=7l1eoout

جدایی تلخ بحرین (استان چهاردهم ایران)

امروز ۲۳ مردادسال روز جدا کردن استان ‎بحرین از ایران است، شاید بزرگ‌ترین خیانت پهلوی، دو دستی هدیه دادن بحرین به اعراب و جدایی همیشگی‌اش از ایران عزیز بود.

جدایی بحرین فقط جدایی یک جزیره از ایران نبود جدایی نصف خلیج فارس از ایران بود ...

برای شناخت تاریخ بحرین به عنوان بخشی از تاریخ سرزمین ایران توصيه می کنم اين مقاله را بخوانيد (بحرين از دوران کهن تا دوران محمد رضا پهلوی).

محمد رضا پهلوی با لقب خود خوانده "شاهنشاه آريامهر" درست زمانی که کوروش را "آسوده در خواب" می ديد بحرين را واگذار کرد. هر وقت محمد رضای پهلوی را به ياد می آوريد خيانت او را در واگذاری بحرين نيز در نظر داشته باشيد.



https://www.cgie.org.ir/fa/article/228357/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86

https://t.me/azbarresihayetarikhi

مکتوبی مهم از شادروان سيد حسن تقی زاده درباره اهميت پیگيری موضوع بحرين و تعلق تاريخی آن به ايران و کارشکنی دولت انگلیس در شناسایی مالکیت تاریخی بحرین از سوی ایران. تصحيح و انتشار از آقای دکتر محمد افشين وفائی

https://t.me/azbarresihayetarikhi

صلی الله علیک یا أبا عبد الله وعلی الأرواح التي حلّت بفنائک

اربعین مولایمان را به همه آزادگان عالم تسلیت می گویم.

https://t.me/azbarresihayetarikhi

جزئيات عن حياة الكليني


د.حسن انصاري



يرجع لقب "الكليني" إلى قرية كُلَين في منطقة (رستاق) پشاپويه التابعة لريّ. نعلم أن عدداً من علماء الشيعة كانوا يُنسبون إلى هذه القرية. وقد ذكر الإصطخري اسم منطقة پشاپويه ضمن أعمال (نواحي) ريّ. كما أشار حمد الله المستوفي إليها بوصفها إحدى المناطق الأربع لريّ، وكتب: "فيها ثلاثون قرية، منها كوشك، وعلي آباد، وكيلين...". وكما نرى، فقد ورد اسم كُلَين هنا بصيغة "كيلين"، لكنه أكد في الوقت نفسه أنها من القرى الكبيرة في تلك الناحية.

ظل اسم پشاپويه قائماً حتى اليوم، إذ تقع هذه المنطقة جنوب المنطقة المتصلة بجنوب طهران (غار)، وتعرف حالياً باسم فشاپويه أو فشافويه. وقرية كُلَين ما زالت موجودة في هذه الناحية. وهناك قرية أخرى في منطقة ورامين التابعة لطهران تُسمّى "كيلين"، ويجب عدم الخلط بينها وبين "كلين"، رغم أن اسمها يُلفظ أحياناً "كِلين".

ورغم تأكيد المصادر المتخصصة على طريقة ضبط اسم قرية كُلَين، إلا أن هناك خلافاً في بعض المصادر الإمامية بشأن طريقة نطق اسم "الكليني"، ويعود هذا الخلاف إلى كيفية ضبط حرف اللام فيه. ومن المحتمل أن يكون السمعاني (المتوفى سنة 562 هـ) قد خلط في كتابه الأنساب بين "كُلَين" و"كِيلين"، إذ نطق الاسم بضم الكاف وكسر اللام، مع أن كِلتا القريتين كانتا من قرى ريّ.

يبدو أن والد الكليني، أو على الأقل عائلته من جهة الأم، كانوا أيضاً منسوبين إلى كُلَين، مما يرجّح أن هذه القرية كانت مسقط رأسه وموطن نشأته الأولى. وتذكر المصادر المتأخرة أن والده كان من علماء الإمامية في ريّ ومنطقة كُلَين، وأن قبره كان في قرية كُلَين بريّ. ولو صحّ هذا الخبر، فإن من المدهش أن الكليني لم يروِ عن والده شيئاً في كتاب الكافي، إلا إذا افترضنا أن والده توفي قبل بلوغ الكليني سن النضج العلمي.

أما من جهة الأم، فكان الكليني ينتمي إلى أسرة علمية إمامية في ريّ، ونعرف عدة شخصيات منهم كانوا من الرواة والمحدّثين الإمامية، ومنهم خاله الذي أخذ الكليني عنه العلم.

في بغداد، سكن الكليني في محلة درب السلسلة الواقعة عند باب الكوفة في جنوب غرب بغداد، وهي منطقة ذات حضور شيعي، ولهذا لُقّب في بعض المصادر بـ"السلسلي". وتوجد أخبار عن مجلس تحديثه في هذه المحلة سنة 327 هـ.

توفي الكليني في بغداد، وقد اختلفت الروايات في تاريخ وفاته: فالنجاشي يذكر سنة 329 هـ، بينما ذكر الشيخ الطوسي في الرجال (الذي ألّفه بعد الفهرست) أن وفاته كانت في شعبان 329 هـ، لكنه سجّل في الفهرست سنة 328 هـ. ونظراً لدقة تعبير الشيخ الطوسي في الرجال، وموافقة قوله لرأي النجاشي المعروف بتحري الدقة، فإن سنة 329 هـ هي الأرجح، رغم أن بعض المصادر السنية، مثل ابن الأثير في الكامل، وبعض المصادر الإمامية كعلي بن طاووس، ذكروا سنة 328 هـ.

ومن المثير أن شعبان 329 هـ هو أيضاً تاريخ وفاة آخر نائب للإمام الغائب في الغيبة الصغرى، علي بن محمد السمري، وبعده بدأت الغيبة الكبرى حسب اعتقاد الإمامية. وتذكر الروايات أن وفاة السمري كانت في منتصف شعبان، فإذا صحّت رواية الطوسي في الرجال عن وفاة الكليني، فإننا لا نعلم أيهما توفي أولاً.

وتذكر المصادر أن أبا الحسن محمد بن جعفر الحسني، المعروف بـ"أبي قيراط" (المتوفى سنة 345 هـ)، وكان نقيب الطالبيين في بغداد آنذاك، هو من صلى على الكليني.

فيما يخص مدفنه، هناك خلاف: فالمصادر القديمة تقول إنه دُفن في بغداد في مقبرة باب الكوفة، في الحي الذي قضى فيه سنواته الأخيرة. ويذكر ابن عبدون (المتوفى سنة 423 هـ)، وهو من كبار المحدثين والرجاليين الإمامية، أنه زار قبر الكليني في صراط الطائي في نفس المنطقة، بعد وفاته بعقود قليلة، وأن على القبر لوحة منقوشة باسم الكليني واسم والده. لكنه أبلغ تلميذه النجاشي أن القبر اختفى لاحقاً (ربما جرفته المياه). وبهذا تكون الروايات القديمة متفقة على أن قبر الكليني كان في الجانب الغربي من بغداد (الكرخ).

أما اليوم، فهناك مقام يُنسب إلى الكليني في الجانب الشرقي من بغداد (الرصافة)، وهي منطقة كانت في العصور السابقة مركزاً للسنة، وقد أصبح هذا المقام منذ قرون مزاراً ومحط احترام الشيعة.



https://t.me/azbarresihayetarikhi

تجربه من می گويد يک فرق اساسی هست بين بی بی سی فارسی با تلويزيون هایی مانند اينتل و العربيه و الحدث و اسکای نیوز عربی و ایندیپندنت فارسی و ... اين دسته دوم معمولا آرزوهايشان را در قالب خبر ارائه می دهند. اما بی بی سی فارسی اگر بخواهد شایعات و خالی بندی ها را پوشش دهد عموما آن را در قالب تحليل های آرزومندانه ارائه می دهد. نتيجه اخلاقی: به هيچ يک از اين بوق ها اعتماد نکنيد.

https://t.me/azbarresihayetarikhi

از کتاب هایی که لازم است از نو تصحیح شود و بر اساس اصول انتقادی تصحیح

https://t.me/azbarresihayetarikhi

أين كتب شيخ الصدوق كتاب "من لا يحضره الفقيه"؟


د.حسن أنصاري



عادةً في شرح حال شيخ الصدوق يتكرر خطأ يقول إنه كتب كتاب الفقيه أثناء سفره إلى خراسان وفي إقامته في بلخ. والدليل على ذلك قول ابن بابويه نفسه في بداية الكتاب حيث قال:
"أما بعد، فإنه لما ساقني القضاء إلى بلاد الغربة، وحصلني القدر منها بأرض بلخ من قصبة إيلاق وردها الشريف الدين أبو عبد الله المعروف بنعمة ـ وهو محمد بن الحسن بن إسحاق بن [الحسن بن] الحسين بن إسحاق بن موسى بن جعفر بن محمد ابن علي بن الحسين بن علي بن أبي طالب عليهم السلام فدام بمجالسته سروري وانشرح بذاكرته صدري وعظم بمودته تشرفي، لأخلاق قد جمعها إلى شرفه من ستر وصلاح، وسكينة ووقار وديانة وعفاف، وتقوى وإخبات..."

كما نرى في طبعة كتاب الفقيه ذُكر "من أرض بلخ من قصبة إيلاق". لكن إيلاق ليست مرتبطة ببلخ، إذ إن إيلاق كانت من بلاد شاش (تشاش، بالقرب من طشقند في أوزبكستان) وكانت تعتبر من ما وراء النهر.

في هذا الموضع وقع تصحيف في النسخ: قصده شيخ الصدوق هنا ليس بلخ، بل "أربلخ"، وهو اسم إحدى مدن إيلاق (وكانت قصبة إيلاق تُسمى تونكث). ويُذكر اسم أربلخ في المصادر الجغرافية بأشكال مختلفة، يمكن رؤيتها في نسخ كتب مثل أحسن التقاسيم لمقدسي (ج 2 ص 265) وصورة الأرض لابن حوقل (ج 2 ص 262 و277).

ففي حقيقة الأمر، عبارة ابن بابويه "بأرض بلخ من قصبة" هي تصحيف لعبارة "بأربلخ من قصبة".


https://t.me/azbarresihayetarikhi

بخش فتحعلی شاه و دوران قاجار از مجموعه تاريخ جامع ايران، زیر‌نظر مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی مانند بسياری از نوشته های تاريخی و تحليلی شادروان دکتر سيد جواد طباطبایی صرف انشانويسی است. نمی دانم چه کسی به آن مرحوم گفته بود اين بخش را می تواند بنويسد و يا او چرا تاريخنگاری را اينقدر سهل و ساده پنداشته بود؟ هرچه هست اين قسمت بايد از نو نوشته شود.

https://t.me/azbarresihayetarikhi

به مناسبت روز خبرنگار

خبرنگاران متعهد به اخلاق خبرنگاری و متعهد به وطن و مصالح وطن محترمند و همه قابل تقدير.

پ.ن: به تلويزيون هایی که در خدمت دشمنان ايران هستند نگاه نکنيد. اينتل را بايکوت کنيد. از آن بدتر بی بی سی فارسی است که رسما در خدمت مصالح دولت انگلستان است. به عنوان کسی که کارش سند و تاريخ و اصالت سنجی و تشخيص شايعات از اخبار درست در تاريخ است عرض می کنم به تلويزيون بی بی سی فارسی مطلقا اعتماد نکنيد. البته وظيفه رسانه ملی است که در جهت اعتماد سازی حرکت کند و همه صداهای متعهد به اصل ايران را پوشش دهد. روز خبرنگار را به خبرنگاران متعهد به وطن تبريک عرض می کنم.


https://t.me/azbarresihayetarikhi

از اين قبيل اجزای حديثی اصحاب حدیث که چهار تا حديث مجعول را تحت عنوان "سنت" نقل کرده اند و با انواعی از مهارت های حدیثی به آنها تنوع داده و حدیث را موضوع انواع فنون مختلف و جذاب قرار داده اند صدها و بل هزاران نمونه موجود است؛ همه هم شامل احادیثی تکراری که نهایتا نام راوی آخر از یک کتاب تا کتابی دیگر فرق می کند؛ احاديثی که محصول پردازش و پیشنهاد محدثینی حرفه ای در سده های دوم تا چهارم و پنجم بوده است. دنبال اسباب انحطاط در تمدن اسلامی می گرديد؟ همينکه دست‌نوشته های کتاب فلسفی مهم ابن سینا يعنی کتاب الانصاف در 20 جلد و ده ها کتاب کلامی جبایی ها و قاضی عبد الجبار و نوشته های کلامی ابراهيم نظّام و هشام بن الحکم و شیخ مفید و شيخ طوسی در حملات محمود غزنوی به ری و مسعود غزنوی به اصفهان و طغرل سلجوقی به بغداد و آتش زدن کتابخانه های معتزليان و "روافض" همه اسير کين و حقد دشمنان عقلانيت شد و اين مجموعه های حديثی که ساخته و پرداخته مخالفان آنان بود محفوظ ماند دلیل روشنی است بر چرایی انحطاط در تمدن اسلامی.


https://t.me/azbarresihayetarikhi

مجموعه درسگفتارهایی که تاکنون فايل های صوتی آنها منتشر شده (اين مجموعه از يک جلسه تا حداکثر بيست جلسه برای هر درسگفتار را شامل می شود)

برای فايل ها مراجعه شود به https://t.me/DGoftarha


کتاب های سده دوم قمری درباره تشيع، امامت، سقيفه و دخت پاک پيامبر (صلوات الله عليهما) چه می گويند؟ نمونه آثار ضرار بن عمرو و فزاري

شيعه و تحريف قرآن: بررسی کتاب التنزيل والتحريف تأليف ابوعبدالله سياري

بنيان های ملی و دينی هويت و تمدن ايرانی (پاسخ به برخی بدفهمی ها)

اسلام و مناسبات "دین و قدرت"، سیره نگاری

تاریخ علم کلام در تشیع امامی درباره اعتبارسنجی و تاريخ گذاری کتاب های حديثی در دو سنت شيعی و اهل سنت

جايگاه پيامبر اکرم (ص) در تفکر شيعی

قرآن و حديث در دو قرن نخست

مطالعات قرآن و سيره پژوهی در غرب

تاريخ نقادی حديث در تشيع امامی

بازخوانی فعاليت های سياسی و مدنی ائمه شيعه در معرفی خط علوی در راستای بهره گيری از نتايج قيام حسينی

سخنرانی حسن انصاری به مناسبت عيد غدير

چرا واقعه غدير مهم است؟

مقايسه دو متفکر شيعی يکی از سده پنجم و ديگری از سده چهاردهم قمری: شريف مرتضی و مرحوم مرتضی مطهری

اصالت سنجی متون کهن حديثی شیعی

درسگفتاری درباره مناسبات معتزله و شيعه

گفتاری از حسن انصاری در معرفی نهج البلاغه

درسگفتارهای حسن انصاری درباره تاريخ تمدن و علوم و ادبيات اسلامی بر اساس قرائت الفهرست ابن النديم

دروس شرح التذکره، درس های فلسفه طبیعی متکلمان

سخنرانی حسن انصاری درباره جايگاه امامت در اخلاق، الهيات و شريعت

جایگاه زن در الهیات و حقوق شیعی

در ۲۰۰سال آغاز اسلام چه تحولاتی صورت گرفت

اختلاف در تفسیر و الهیات مسلمانان از کجا ریشه می‌گیرد

کارنامه اسلام،میراث اسلام با توجه به تحولات ۲۰۰سال اخیر

نقش ایرانیان در تمدن اسلامی

درسگفتارهای عاشوراء

درسگفتارهای فلسفه نظام علل و اسباب

درس های اوائل المقالات

مجموعه درس‌گفتار "امامت تاریخی"

فدک و متن خطبه فدک از نگاهی ديگر

قرآن، تشيع و مؤرخان

درس گفتار «امامت و نظريه موسوم به "علمای ابرار" (نقدی بر ديدگاه های آقای دکتر محسن کديور)

درسگفتارهای مبانی کلامی غيبت امام در انديشه شيعيان متقدم

جايگاه اسلام و تشيع در هويت ملی و تاريخ تمدنی ايران

دين و دولت در دوران امير المؤمنين (ع)

چگونه در دنيای جديد يک ايرانی مسلمان باشيم؟

وضعيت دينی و فکری در زمان امام صادق (ع) و سهم امام در شکل گيری انديشه شيعی

سياستنامه نويسی و انديشه ايرانشهری: نقد و بررسی پاره ای از برداشت های نادرست از تاريخ انديشه سياسی در ايران و اسلام

رياست و مدينه فاضله از ديدگاه فارابی و شيعه امامی: آيا فارابی امامی مذهب بود؟

درس گفتار «چالش عقل گرايی و نقل گرایی در اسلام»

الهيات اسلامی به مثابه تاريخ

وضع کنونی اسلام‌شناسی در غرب و جایگاه ویلفرد مادلونگ

بازخوانی چند سند و متن کهن برای شناخت تشیع در سه قرن نخست قمری

تحليل تاريخی ايدئولوژی بنی اميه در دين و قدرت

پروژه های نقد عقل در روشنفکری معاصر عرب (نقد آرای محمد عابد جابری)

زمينه های شکل گيری اختلافات کلامی و فرقه های مذهبی در دو قرن نخست

احادیث مجعول، ضعيف و غاليانه

چند پرسش دينی و معرفتی در مکتب شيخ مفيد

تاريخ تحول انديشه اعتقادی اماميه

تقابل دو گفتمان در مناسبات دین و قدرت در واقعه عاشوراء: تحول اندیشه سیاسی در ۵۰ سال نخست بعد از پیامبر (ص)

ميراث حديث شيعه: عصر امامان باقر و صادق (ع)

تاريخ انديشه های کلامی و فقهی زيديه از قرن سوم تا قرن يازدهم قمری

تاریخ اهل سنت و جماعت

تاریخ معتزله بر اساس کتاب فضل الاعتزال

@azbarresihayetarikhi

باران اشراقی فرشته کوچکی که در ۹ سالگی به دست اسرائیل کشته شد. او و پدرش در حمله اسرائیل به مناطق غیرنظامی کشته شدند.
#فرزندان_ایران

Baran Eshraghi,
The 9-year-old student,
Your name is a Persian word for “rain”. Israel’s missiles took you and your daddy. From now on, every rain drop is a reminder of loss and grief to your mother and relatives. Rest in the loving memory of homeland.
#KilledByIsrael

این چه شيوه ای است که برخی از اين مصححين کتاب های فقه و حديث اهل سنت خاصه از عربستان سعودی دارند که با هر ايده مخالف خود در زمينه مباحث علمی چنین برخورد می کنند؟ چون طرف با عقيده تو مخالف است شد شيطان؟ اينکه بسياری از احاديث صحاح و مسانيد اهل سنت بعد از تدوين فقه امصار مختلف و بر پايه آن فتاوی فقهی به نحوی معکوس و زمان پريشانه ساخته و پرداخته و به پيامبر (ص) نسبت داده شد بحثی است علمی که با فحش و ناسزا نمی شود با آن برخورد کرد. سند داريد بياوريد و الا بايد همان عقيده معتزله و شيعه قديم در سده دوم را باور کنيد که می گفتند "حجت" را بايد بيرون از اين احاديث يافت؛ يا از طريق اجماع (معتزله) و يا امام معصوم (شيعه اماميه). و الا تکثیر خبر واحد حدیث را از واحد بودن خارج نمی کند.

https://t.me/azbarresihayetarikhi

استاد دکتر شفیعی کدکنی مقصود از رازی در ارزیابی منقول از وزیر ابن العمید درباره مقایسه ابو جعفر عطار قمی با رودکی و رازی را به احتمال بندار رازی دانسته اند که بی تردید خطاست. بندار رازی، شاعر شیعی مذهب ری دو نسل بعد از دوران رودکی می زیسته و اساسا نمی تواند مورد ارزیابی ابن العمید قرار گرفته باشد. مقصود از رازی به احتمال زیاد منطقی رازی است که بنابه گزارش عوفی صاحب بن عباد به شعر او که فارسی می سرود بسیار علاقمند بود و بدیع الزمان همدانی زمانی شعری از او را برای صاحب بن عباد به نظم عربی ترجمه کرد.

https://t.me/azbarresihayetarikhi

باز درباره شعر رودکی

در تاريخ قديم قم نقلی هست از وزير ابو الفضل ابن العميد درباره مقايسه شعر رودکی و دو معاصرش يکی ابو جعفر محمد بن علی العطار قمی، شاعری ذو اللسانين و امامی مذهب که بخشی از شعرش را نويسنده تاريخ قم يکبار برای وزير ابن العميد گردآورد و دفعه ديگر برای صاحب بن عباد (نام او در ذيل ابو الرجاء قمی هم آمده). شاعر دوم هم رازی نامی است که بايد مقصود منطقی رازی شاعر معاصر رودکی باشد از ری.

https://t.me/azbarresihayetarikhi

درباره اشعار نويافته رودکی

https://ansari.kateban.com/post/1816?post=1816

https://a-khatibi.blogspot.com/p/blog-page_26.html


https://ensani.ir/file/download/article/20140318100209-9564-70.pdf

https://ensani.ir/file/download/article/20171016080218-9564-250.pdf

https://t.me/azbarresihayetarikhi

شهید بلخی و «اعجاز» شعر رودکی

آقای دکتر حسن انصاری در کانال خود از کتبی مربوط به اوائل سدهٔ پنجم نقل‌هایی کرده‌‌اند که نشان می‌دهد عده‌ای بر آن بودند که شعر رودکی معجزه است چون کسی نمی‌تواند مثل آن را بیاورد. در آن کتاب‌ها آمده که چنین سخنی درست نیست و شعر شهید از رودکی فصیح‌تر و بهتر است (۱).

ظاهراً از همان زمان حیات رودکی، برخی مردم، شعر او را معجزگونه می‌دانستند و جالب اینکه شهید بلخی در قطعه‌ای بر همین اعتقاد بوده است:
به سخن ماند شعر شعرا
رودکی را سخنش تلو نُبی‌ست

شاعران را خه و احسنت مدیح
رودکی را خه و احسنت هجی‌ست (۲)


منابع
۱. انصاری، حسن، «يک ارزیابی دربارهٔ شعر سه پيشگام شعر فارسی: رودکی، شهيد بلخي و دقيقی در متنی معتزلی از اوائل سده پنجم قمری»، کانال تلگرامی یادداشت‌های حسن انصاری.
۲.شاعران بی دیوان (شرح احوال و اشعار شاعران بی‌دیوان در قر‌‌‌ن‌های۳ و ۴ و هجری قمری)، محمود مدبری، نشر پانوس، ۱۳۷۰، ص۲۸.


https://t.me/n00re30yah

نکته نخست اينکه آقای فرانسوا دُ بلوا توجه نداشته که در تعبير "رجل يعرف بشهيد بن الحسين ويكنى أبا الحسن ، يجرى مجرى فلسفته في العلم" ضمير در "فلسفته" به بلخی قبل از آن بر نمی گردد. بلکه ابن نديم کل شرح حال شهيد بلخی را به اين دليل در دنباله شرح حال رازی قرار داده که او را هم به نوعی هم سنخ رازی می پنداشته. اين ضمير به محمد بن زکريای رازی بر می گردد و نه بلخی سطور قبل که آقای فرانسوا دُ بلوا او را شخصيتی ناشناخته می پندارد.

نکته دوم: برخلاف تصور آقای فرانسوا دُ بلوا و طبق آنچه ما در يادداشت سال 2020 نوشته ایم بلخی مورد نظر همان شهید بلخی است با اين تفاوت که منبع ابن نديم در اين دو گزارش درباره بلخی يکی نبوده و او گمان می برده که اين دو گزارش مربوط به دو شخص متفاوت است: در مورد اولی می نويسد که رازی درست یا غلط مدعی کتاب هايش بود. این بدین معنا نیست که رازی کتاب های بلخی را سلخ می کرده بلکه به نظر ما این تعبیر اینجا بدین معناست که رازی می گفت اين بلخی (همان شهيد بلخی) کتاب های من را سلخ کرده و آثارش انتحال است. ابن نديم می گويد من البته از آثار او جز مسوده ها و يا آثاری به دستخط خودش (دستورات) که نشر نهایی نيافته بود نديده ام اما چيزی تام و دندانگير در بين آنها نيافتم. البته می گويد شنيده که کتاب های او به صورت نهایی شده در خراسان موجود است که ابن نديم طبعا آنها را نديده بود. ابن نديم اضافه می کند که اين بلخی در دوران رازی می زيست. ابن نديم در دنباله شرح حال شهيد بلخی را از منبعی ديگر نقل می کند و اينبار توجه ندارد که اين شهيد بلخی همان بلخی سابق است که آثارش را به صورت مسوده و يا نا تمام ديده بود. ابن نديم اينجا اشاره ای نمی کند که کتاب های شهيد بلخی را خود ديده بوده. در اين گزارش اين نکته مهم آمده که با وجود اينکه شهيد بلخی از رازی بهره مند بوده اما بعدا بر او رديه هایی نوشته که پاسخ های رازی را به دنبال داشته. رازی در عين حال به احتمال زياد در اين رديه ها شهيد را متهم می کرد که از نوشته های او بهره برده و آثار رازی را انتحال می کرده.

ابن نديم در مود استاد بلخی محمد بن زکريای رازی دچار خطا شده. او بلخی را در عبارت "وكان يقول إنه قرأ الفلسفة على البلخي" بلخی صاحب مسودات و دستورات نا تمام می پنداشته (که به نظر ما همان شهيد بلخی است). این بلخی به نظر ما همان ابو زید بلخی فیلسوف نوافلاطونی و شاگرد کندی و استاد ابو الحسن عامری است که گاهی به گزارش ابن ندیم در جایی دیگر ( ص 153) به الحاد هم متهم می شد. اینکه فرض کنیم رازی شاگرد یک بلخی نامی بوده که از او هیچ اطلاعی وجود ندارد و کسی است غیر از ابو زید بلخی و همچنین شهید بلخی ادعایی است که تاکنون قابل اثبات نیست.

https://t.me/azbarresihayetarikhi

ابن نديم، الفهرست، ص 357

... وعمى في آخر عمره . وكان يقول إنه قرأ الفلسفة على البلخي .
خبر فلسفة هذا
هذا كان من أهل بلخ ، يطوف البلاد ويجول الأرض، حسن المعرفة بالفلسفة والعلوم القديمة. وقد يقال إن الرازي ادعى كتبه في ذلك. ورأيت بخطه شيئا كثيرا في علوم كثيرة، مسودات ودساتير لم يخرج منها إلى الناس كتاب تام. وقيل إن بخراسان كتبه موجودة، وكان في زمان الرازي .

رجل يعرف بشهيد بن الحسين
ويكنى أبا الحسن ، يجرى مجرى فلسفته في العلم . ولكن لهذا الرجل كتب مصنفة، وبينه وبين الرازي مناظرات، ولكل واحد منهما نقوض على صاحبه.

سال 2020 که يادداشت مربوط به شهيد بلخی را می نوشتم اطلاعی از مقاله فرانسوا دُ بلوا نداشتم. البته بعدا اين مقاله به فارسی ترجمه شد با تعليقات عالمانه دکتر قائم مقامی عزيز. عجيب است که آقای فرانسوا دُ بلوا از متن ابو رشيد بی اطلاع بوده. در مقاله فرانسوا دُ بلوا به نظرم دو خطای ديگر هم وجود دارد. در پايين اين دو خطا را نشان خواهم داد. 👇👇

فرانسوا دُ بلوا (۱۳۹۷)، «شُهَیدِ بلخی، شاعر و فیلسوفِ هم‌عصرِ رازی»، ترجمه میرسالار رضوی، دوماهنامه گزارش میراث، دورۀ سوم، سال سوم، شمارۀ سوم و چهارم (پیاپی ۸۴- ۸۵)، صص ۳۳- ۳۹.

اين نکته را هم بگويم که شرح حالی مختصر از شهيد در فهرست ابن نديم هست؛ به مناسبت ذکر محمد بن زکريای رازی. احتمال زياد می رود که ابن نديم در اين قسمت با وجود اينکه از دو بلخي ياد می کند اما در واقع هر دو يک نفر بيش نيستند. مراد از بلخي اول، بی ترديد ابو زيد و يا ابوالقاسم بلخي نيست. ابن نديم از دو منبع مطالب خود را درباره اين بلخی ها نقل کرده و توجه نداشته که هر دو بلخی اشاره به يک شخص است. عبارات او در شرح حال محمد بن زکريای رازی اين است:
"... وكان يقول انه قرأ الفلسفة على البلخي.[خبر فلسفة البلخي هذا:] هذا كان من أهل بلخ يطوف البلاد ويجول الأرض حسن المعرفة بالفلسفة والعلوم القديمة وقد يقال ان الرازي ادعى كتبه في ذلك ورأيت بخطه شيئا كثيرا في علوم كثيرة مسودات ودساتير لم يخرج منها إلى الناس كتاب تام وقيل أن بخراسان كتبه موجودة. وكان في زمان الرازي رجل يعرف بشهيد بن الحسين ويكنى أبا الحسن يجرى مجرى فلسفته في العلم ولكن لهذا الرجل كتب مصنفة وبينه وبين الرازي مناظرات ولكل واحد منهما نقوض على صاحبه." (الفهرست ابن نديم، 3/ 307). با اين حساب رازي نه تنها شاگرد شهيد بوده بلکه ادعا شده که آثارش را انتحال می کرده.



مناسب است اينجا مرثيه رودکی را در حق شهيد نقل کنيم:

کاروان شهید رفت از پیش

وآن ما رفته گیر و می‌اندیش

از شمار دو چشم یک تن کم

وز شمار خرد هزاران بیش

توشهٔ جان خویش ازو بربای

پیش کایدت مرگ پای آگیش

آن چه با رنج یافتیش و به ذل

تو به آسانی از گزافه مدیش

خویش بیگانه گردد از پی سود

خواهی آن روز؟ مزد کمتر دیش

گرگ را کی رسد ملامت شاة

باز را کی رسد نهیب شخیش

https://t.me/azbarresihayetarikhi

يک ارزیابی درباره شعر سه پيشگام شعر فارسی: رودکی، شهيد بلخي و دقيقی در متنی معتزلی از اوائل سده پنجم قمری (در دو فرسته)

در متن کلامی معتزلی تعليق زيادات شرح الأصول که اصلا به ابو رشيد نيشابوري بر می گردد اما احتمالا تعليق آن از سياه سربيجان ديلمی، از علمای معتزلی زيدی شمال ايران (نيمه دوم قرن پنجم قمری) باشد به مناسبت بحث اعجاز قرآن دو جا يادی شده است از شعر رودکی (د. 319 ق). نخست در مقام اشکال: وكذلك شعر الروذكي في الفرس وجب أن يقال أنه معجز لأن أحداً لم يأت بمثله وكذلك خط ابن مقلة وكتاب محمد بن الحسن وكتاب سيبويه وجب أن يكون واحد من ذلك معجز لأن احداً لم يأت بمثله. و بعد در مقام پاسخ: وأما شعر الروذكي فلعل كثيراً من شعر شهيد يكون أفصح منه ولهذا عدا في طبقة واحدة وكذلك أشعار كثيرة من الشعراء في زماننا تکون أفصح من ذلك فلا يتعلق بهذا إلا من كان مفلساً.
اين مطلب اصلا در کتاب اعجاز القرآن ابو رشيد هم آمده:

وبعد فإنه لم يكن في شعر الفرس ما قارب الروذكي فيجب أن يقولوا في شعره أنه معجزة. و بعد در پاسخ: فأما ما قيل في شعر الروذكي فليس فيه شيء معجز وكثير من شعر الهند (کذا في النسخة؛ الشهيد) والدقيقي وغيرهما أجود منه فلا يتعلق بمثل هذا إلا مفلس.

دو نکته: 1- نزديکی عبارات ميان اين دو متن نظريه سابق ما را تأييد می کند که تعليق زيادات شرح الأصول بر پايه زيادات (تعليق) ابو رشيد بر متن شرح الأصول ابن خلاد نوشته شده بوده. هر دو متن همينک با همکاری دوستان در دست تصحيح است. 2- در اين متنها از شعر شهيد هم ياد می شود که منظور شهيد بلخي (د. 315 ق) است. او علاوه بر شاعر بودن، متکلم و فيلسوف هم بوده و از نزديکان ابو زيد بلخي (د. 322 ق) و ابوالقاسم بلخي (د. 319 ق)، هر دو از متکلمان و فيلسوفان شناخته شده با گرايش های معتزلی و فلسفی بوده است. درباره ابوالحسن شهید بن الحسین البلخی که رودکی هم او را مرثیت گفته می دانیم که بین او و محمد بن زکريای رازی مناظراتی روی داده بوده است (رازی کتابی دارد به نام «في ما جری بینه وبین شهید البلخی في اللذة. موضوع لذت از آن بحث هایی است که معتزله در ذيل آن همواره بر رازی تاخته اند. رازی کتابی هم در موضوع معاد در رد بر شهید نوشته بوده. در کتاب ابن ابی اصيبعة عنوان اين کتاب در رد شهيد درباره معاد با خطاهایی نقل شده. از توضيحی که درباره موضوع کتاب می دهد مانا که شهيد معتقد به معاد نبوده در حالی که به احتمال زياد در اينجا خطایی رفته و سخن بر سر مشکلات نظری معاد است و شبهاتی که در اين ميان شايد درباره معاد جسمانی مطرح بوده). بندی از کتاب تفضيل لذات النفس تأليف شهيد در صوان الحکمة (ص 127) نقل شده. ياقوت حموي در شرح حال شهيد بر جنبه های کلامی و علمی او تأکيد می کند: شهيد بن الحسين البلخي أبو الحسين الوراق المتكلم: مات سنة خمس عشرة وثلاثمائة. وكان أبو زيد وأبو القاسم وشهيد البلخيون في عصر واحد، كلّ منهم كان إماما في العلوم الحكمية، وكان بينهم مودة وكيدة وعشرة حسنة، وماتوا في مدة قريبة، وكان شهيد هذا أسبقهم موتا، ثم تلاه أبوالقاسم، ثم تلاه أبو زيد. وكان صحيح الحفظ مستظهرا فيما يكتبه حتى أنه إذا اشتبهت عليه كلمة تتبعها في كثير من النسخ والكتب، ويعلّم على تلك الكلمة علامات يشهرها بها، وقلما وقع شيء من خطه إلا بولغ في ثمنه وبيع بأوفر الأثمان بطريق ذلك. وكان مع غزارة علمه وجلالة قدره شكس الأخلاق محروما عن سعة الأرزاق. وكان يشكو الدهر ويزجي الأيام بالوراقة ويعاني مضض الفاقة... وكان شهيد قد تغرب في البلاد كثيرا بطريق أنه هجا أحمد بن سهل فطلبه فهرب منه، ولم يعد إلى بلخ إلى أن هلك أحمد بن سهل، فعاد إلى بلخ. (بعد از آن ياقوت مقداری از اشعار عربی او را نقل می کند (معجم الأدباء، 3/ 1421 تا 1422). در معجم البلدان (2/ 194) درباره خودش و پدرش هم چنين آمده: "جَهُوذَانَك:بالفتح ثم الضم، وسكون الواو، وذال معجمة، وألف، ونون، وكاف، وهي جهوذان الصغرى، لأن الكاف في آخر الكلمة عند العجم بمنزلة التصغير: من قرى بلخ، منها كان أبو شهيد بن الحسين البلخي الورّاق المتكلم، ولد هو ببلخ لأن أباه انتقل إلى بلخ، وكان أبو (کذا) شهيد أديبا شاعرا متكلما له فضائل، وكان في عصر أبي زياد (کذا: أبي زيد) الكعبي (کذا: والکعبي)، وقد ذكرته في الأدباء." می بينيد که در نسخه چاپی معجم البدان خطاهایی رفته و از آنجا به منابع ديگر اين خطاها راه يافته است.

ابوالعباس ایرانشهری که گویا حکیمی اصالتا نیشابوری بود در عقاید فلسفی اش تقریبا سلف محمد بن زکریای رازی بود. گرچه از دیدگاه ناصر خسرو در زاد المسافر رازی از او تقلیدی ملحدانه می کرد. ناصر خسرو معتقد بود که ایرانشهری در کتاب هایش آرای فلسفی را در قالب تعبیراتی دینی به کار می برد و البته توحیدگرا بود. از عبارت ناصرخسرو که می گوید او مردم را بر دین حق و شناخت توحید بعث کرده پیداست که عقایدش با وجود محتوای فلسفی اما در قالب و الفاظ دینی بوده و البته در عین حال فلسفه او توحیدی بود و برخلاف فلسفه محمد بن زکریای رازی (از دیدگاه ناصرخسرو) الحادی نبود و به نفی مبدأ واحد هستی نمی انجامید و توحید را برخلاف رازی (باز از ديدگاه ناصر خسرو) نفی نمی کرد. آقای پورجوادی با خلط شخصيت محمد بن محمد ایرانشهری با ابوالعباس ایرانشهری فیلسوفی از فلاسفه ما قبل فارابی را در شمار به‌آفريد و مقنع و ... قرار داده. بی دقتی و از موضع غلط ديدن چه نمی کند با آدم.


https://t.me/azbarresihayetarikhi

اينجا خطایی هم در نوشته ايشان ديده می شود: اينکه قاضی جعفر در وقت روایت متن تعبیری برای ونکی به کار برده که نشان از زنده بودنش در زمان تلقی حدیث از سوی قاضی جعفر در ری دارد نه به این معناست که آنگاه که در يمن قاضي آن را برای شاگردانش روايت می کرده لزوما اين ونکی زنده بوده و نه به اين معناست که اگر حسن بن محمد الرصّاص وقتی داشته متن را برای شاگردانش نقل و روايت می کرده آن ونکی زنده بوده. محدثين در آن دوره چون بر اساس متن مکتوب حديث را نقل می کردند، عين متن سند را نقل می کرده اند و بنابراين تعبير "حرس الله مدته" که در دفتر قاضي جعفر در مسموعاتش از ری بوده عينا هم در زمان نقل برای رصّاص باقی ماند و هم در زمان نقل متن از سوی رصّاص برای شاگردانش. اين را بايد دقت کرد.

https://t.me/azbarresihayetarikhi

يکی از طلاب فاضل متن اين روايت را اخيرا در مجله ذخائر شرق به عنوان متن يک حديث تازه ياب منتشر کرده. اين روايت در کتاب مسند شمس الأخبار که ده ها سال است که منتشر شده موجود است (نک: عکس های بالا). سند روايت آن هم در حاشيه متن مصحح مسند شمس الأخبار آمده. نويسنده مسند شمس الأخبار متنی دارد در اجازات کتاب های مورد استفاده اش در کتاب مسند که آن را سال ها پيش تصحيح کردم و بناست در يک مجموعه ای در انگلستان منتشر شود که هنوز همه آن مجموعه آماده نشده. در آنجا به تفصيل منابع مسند شمس الأخبار را معرفی کرده ام. اين حديث هم قسمتی از متن امالی عبد الجبار همدانی است که از آن نسخه های متنوع و متفاوتی در اختيار است و آنها را قبلا در سايت کاتبان معرفی کرده ام (نيز در مقدمه تصحيح امالی عبد الجبّار با تفصيل بيشتری معرفی کرده ام). اين حديث عابد بنی اسرائيل هم به طور مستقل مکرر در مجموعه های مختلفی رونويسی شده و با عين سند و گاهی بدون سند نقل شده. از جمله در نسخه ای در جامع کبير صنعاء و نيز در نسخه ای در آمبروزيانا و چند نسخه ديگر. به هرحال متن، متن تازه ای نيست و نسخه اساس هم نسخه یگانه ای نیست.

https://t.me/azbarresihayetarikhi