Президент Шавкат Мирзиёевнинг тадбиркорлар билан очиқ мулоқоти: халқпарвар сиёсат ва ислоҳотлар туфайли давлат ва тадбиркорлар ўртасида ишонч кўприги қад ростлаб, мисли кўрилмаган натижаларга эришилди, тадбиркорлар Янги Ўзбекистоннинг замини, янгиланишларнинг фаол таянчига айланди.

Prezident.uz|Facebook|Instagram|YouTube|X

🇷🇺🇺🇸Nima uchun Alyaska?

Donald Tramp va Vladimir Putin o‘rtasida 2025-yil 15-avgustda uchrashuvning nima uchun aynan Alyaskada o‘tkazilishi rejalashtirilgani haqida turli tuman tahminlar bormoqda Quyida nega aynan Alyaska ekanligiga asosiy sabablar keltirib o’tamiz:

•Geosiyosiy ramziylik jihatdan Alyaska Rossiyaga juda yaqin, Bering bo‘g‘ozi orqali atigi 53 mil (85 km) masofada joylashgan. Bu ikki liderning deyarli teng masofa sayohat qilishi orqali diplomatik jihatdan "o‘rta nuqta" sifatida ko‘rinadi, bu esa kelishuvga tayyorlik belgisi bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, AQSh hududi bo‘lgan Alyaska Trampga logistika va xavfsizlikni to‘liq nazorat qilish imkonini beradi, shu jumladan Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy uchrashuvda ishtirok etishi yoki etmasligini hal qilishda.

•Tarixiy va madaniy ahamiyatini hisobga olsak, Alyaska 1867-yilgacha Rossiya Imperiyasiga tegishli bo'lgan va Rossiya tomonidan AQShga 7,2 million dollarga sotilgan. Bu tarix AQSh-Rossiya munosabatlarining ramzi sifatida talqin qilinishi mumkin. Ammo Rossiya rasmiylari, jumladan, Kirill Dimitriev, Alyaskani “Rossiya ildizlari, pravoslav an’analari” bilan bog‘laydi deb takidlaydi, ammo bu esa Rossiya uchun ramziy da’vo sifatida ishlatilishi ham mumkin. Rossiya ommaviy axborot vositalarida Alyaska ba’zan “Muzli Qrim” deb atalib, uni “qaytarish” kerakligi haqida yarim jiddiy munozaralar bo‘lib turadi, bu Qrimning 1954-yilda Ukrainaga o‘tkazilishi bilan solishtiriladi.

•Putin uchun o’ziga yarasha strategik sabablar mavjud. Putin kamdan-kam hollarda chet elga sayohat qiladi, ayniqsa Xalqaro Jinoiy Sud (XJS) tomonidan unga qarshi chiqarilgan hibsga olish orderi tufayli. AQSh XJS a’zosi emasligi sababli, Alyaska Putin uchun xavfsiz joy hisoblanadi. Bundan tashqari, Alyaska Rossiya havo hududiga yaqin, bu esa chet davlatga bo’lgan sayohatni sezilarli darajada qisqartiradi.

•Iqtisodiy va infratuzilmaviy maqsadlar jihatidan, Bering bo‘g‘ozida ko‘prik yoki tunnel kabi infratuzilma loyihalari haqida “Trans-Yevroosiyo kamar” loyihasi muhokama qilingan edi. Iqlim o‘zgarishi tufayli Arktikadagi yangi savdo yo‘llari va resurslar ochilayotgan bir paytda, Alyaskada uchrashuv bu kabi uzoq muddatli iqtisodiy rejalarga mos kelishi mumkin.
•Xavfsizlik tomonidan, Alyaskaning turistik mavsumi tufayli joy tanlash cheklangan bo‘lib, xavfsiz harbiy baza tanlangan. Bu Trampga to‘liq xavfsizlik nazorati imkonini beradi. Alyaskadagi AQSh harbiy bazalari uchrashuvga strategik muhit qo‘shadi.


Xulosa qilganda, Alyaska tanlovi geosiyosiy, tarixiy, ramziy va amaliy omillarning kombinatsiyasi sifatida ko‘rilmoqda. Bu joy ikki lider uchun o‘rta nuqta, Putin uchun xavfsiz hudud va Tramp uchun strategik muhit bo‘lib xizmat qiladi. Shu bilan birga, u Rossiya va AQSh o‘rtasidagi murakkab tarixiy munosabatlarni aks ettirishi mumkin.

✅ Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱Twitter 📱YouTube 📱Facebook 📱Instagram 📱Telegram

Mafkuralar muhorabasi: Markaziy Osiyoda yevroosiyochilik va turkiy dunyo (1-qism)

So‘nggi yillarda Markaziy Osiyo mintaqasida ikki asosiy mafkuraviy oqim — Yevroosiyochilik va Turkiy dunyo integratsiyasi — o‘zaro raqobatga kirishmoqda. Bu ikki yondashuv mintaqa davlatlarining tashqi siyosati, xavfsizlik arxitekturasi va iqtisodiy koalitsiyalariga ta’sir ko‘rsatmoqda.

🇷🇺 Yevroosiyochilik
Yevroosiyochilik — Rossiya geosiyosatining mafkuraviy tayanchi bo‘lib, u postsovet hududini yagona sivilizatsion makon sifatida ko‘radi. Bu g‘oya asosan Aleksandr Dugin, Sergey Karaganov kabi olimlar tomonidan ilgari surilgan bo‘lib, Rossiya Markaziy Osiyo, Kavkaz va Sharqiy Yevropa davlatlarini o‘z doirasida saqlab qolishni maqsad qiladi.

🇹🇷 Turkiy dunyo
Turkiy dunyo mafkurasi esa til, tarix, madaniyat va etnik mushtaraklik asosida turkiy tilli davlatlarning integratsiyasiga urg‘u beradi. Turkiya boshchiligidagi bu yondashuv TurkPA, TURKSOY va eng muhimi 2009-yilda tashkil topgan Turkiy davlatlar tashkiloti (TDT) orqali amalga oshmoqda. Turkiy dunyoni kuchayishi, ayniqsa, Qozog‘iston va O‘zbekiston kabi mamlakatlarning tashqi siyosatida muvozanatlashgan strategiyani kuchaytirdi.

🇰🇿 Markaziy Osiyo — strategik jihatdan muhim va ko‘p vektorli tashqi siyosat yuritayotgan mintaqa. Bu hududda Yevroosiyochilik (markazida Rossiya) va Turkiy dunyo mafkurasi (markazida Turkiya) o‘zaro raqobat olib bormoqda. Markaziy Osiyo mamlakatlari esa mazkur mafkuralarni “nol qiymatli o‘yin” sifatida emas, balki o‘z manfaatlariga xizmat qiladigan vosita sifatida ko‘rmoqda.

✅ Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱Twitter 📱YouTube 📱Facebook 📱Instagram 📱Telegram

Uzoq Sharqda keskinlik: Tailand-Kambodja mojarosi

🇹🇭🇰🇭 Joriy yilning 24-iyul kuni Janubi-Sharqiy Osiyoda, xususan Tailand va Kambodja chegarasida harbiy nizolar boshlangani, shuningdek, rasmiy Bangkokning F-16 samolyotlarining havo zarbalariga Pnompen reaktiv artilleriya zarbalari va dronlar orqali javob berganligi ta’kidlanmoqda. Toʻqnashuvlar besh kun davom etgan va kamida 34 kishi halok bo‘lib, 200 000 dan ziyod aholi o‘z uy-joyidan ko‘chirilgan. Tailand hukumati voqeani Ermitaj uchburchagi hududidagi mina portlashi bilan boshlanganini bildirsa, Kambodja tomoni tarixiy ibodatxona yaqinidagi harbiy hujumlarga norozilik bildirmoqda.

⏳Tailand va Kambodja o‘rtasida boʻlgan bu mojaroning boshlanish sabablari XX asr boshiga, Fransiya va oʻsha paytdagi mustamlakasi boʻlgan Siam (hozirgi Tailand) o‘rtasidagi 1904–1907-yillik shartnomalarga borib taqaladi. Ushbu shartnomalar orqali chegaralar aniq belgilanmagan va Preah Vihear(Muqaddas ibodatxona) ibodatxonasi hududi masalasi keyinchalik ham xalqaro sudda bir necha bor muhokama qilingan boʻlib, 1962-yilda Xalqaro Sud Preah Vihear masalasida qaror qabul qilib, uni rasmiy Pnompenga berishga qaror qilishi tomonlar o‘rtasidagi qarama-qarshiliklarga asos yaratdi. Keyingi 2008–2011-yillarda ham ibodatxona atrofida harbiy to‘qnashuvlar sodir bo‘lgan va mojaro ildiz otishda davom etgan. 2025 yilning may oyida sodir bo‘lgan kichik nizolar esa to‘liq qonli to‘qnashuvga yo‘l ochdi.

🧭Hozirgi paytda esa AQSH va Xitoyning mintaqaviy ta’sir zonalaridagi raqobatining kuchayayotganligi ham ikki davlat oʻrtasidagi ziddiyatning ortish sabablaridan biridir. Amerika Qo‘shma Shtatlari Hind-Tinch okeani yo‘nalishidagi o‘z rejasini mustahkamlash maqsadida Tailandni “asosiy hamkor” sifatida ko‘radi. Prezident Tramp savdo imtiyozlarini kechiktirish bilan bosim oʻtkazishga urinmoqda. Xitoy esa Kambodjani iqtisodiy va harbiy jihatdan hamkori deb biladi va o‘zining “Bir kamar, bir yo‘l” tashabbusi doirasida muhim yo‘l infratuzilmasi va harbiy baza loyihalarini amalga oshirmoqda.

💡Malayziya ASEAN, BMT va Xitoy kabi katta davlatlarning qo‘llab-quvvatlashi ostida Anvar Ibrahim boshchiligida muzokaralar o‘tkazmoqda. AQSH Prezidenti Donald Tramp esa tomonlarga savdo shartnomalarini kechiktirish bilan ogohlantirib, “darhol” tinchlikka chaqirmoqda. 28-iyul kuni o‘tkazilgan muzokaralardan so‘ng taraflar bevosita tinchlikka erishish bo‘yicha dastlabki kelishuvga keldi, biroq ishonch muhitini tiklash uchun qo‘shimcha chora-tadbirlar zarurligi ta’kidlanmoqda.

🛡Mojaro oqibatlari nafaqat harbiy xavfsizlikni, balki energetika, savdo va inson xavfsizligini ham tahdid ostiga qo‘ymoqda. Qochqinlar oqimi, chegara hududlaridagi infratuzilma barbod bo‘lishi, ekologik xavflar va noqonuniy qurol savdosining kuchayishi, mintaqa ichidagi ishonch muhitini yemirmoqda. Qolaversa, Vetnam, Malayziya, Laos, Singapur kabi qo‘shni davlatlar favqulodda choralar ko‘rishga majbur bo‘ldi: qochqinlar uchun lagerlar tashkil etildi, shuningdek, chegara tekshiruvlari kuchaytirilib, harbiy patrullar soni oshirilganligi va xavfsizlik bo‘yicha mintaqaviy mashg‘ulotlar o‘tkazilganligi aytilmoqda.

Xulosa qilib aytadigan boʻlsak, mazkur qurolli toʻqnashuv uzoq yillik Tailand-Kambodja chegara mojarosining "uchqunlari" hamon saqlanib qolayotgani, istalgan vaqtda qayta alanga olishi mumkinligini namoyon etdi. Qolaversa, ushbu nizo nafaqat ikki mamlakat ichki va tashqi siyosatiga, balki mintaqaviy (integratsiya) va global xavfsizlikka taʼsir etishi bilan dolzarb sanaladi. Sharqiy Yevropa, Yaqin Sharq, Janubiy Osiyo va endi Janubi-Sharqiy Osiyoda ehtimoliy urush oʻchogʻi vujudga kelishi xalqaro munosabatlar tizimi yemirilayotgani, shuningdek, mamlakatlar oʻrtasida "ishonchsizlik inqirozi" kuchayib borayotganidan dalolatdir.

✅ Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱Twitter 📱YouTube 📱Facebook 📱Instagram 📱Telegram

🇧🇦 Bolqondagi yangi siyosiy inqiroz

Shu kunlarda mediada Bosniya va Gersegovinada yangi siyosiy inqiroz bosqichlari koʻzga tashlanmoqda. Bosniya serblari yetakchisi Milorad Dodik BMTning inson huquqlari bo'yicha oliy vakili vakolatlarini namoyishkorona rad etish harakatlari bilan tanilgan va shuning ortidan unga nisbatan 1 yil qamoq jazosi hamda 6 yil mobaynida davlat lavozimlarini egallash taqiqi haqidagi hukm chiqarilgan. Apellyatsiya sudi ham avvalgi hukmni tasdiqlagan. Natijada, Markaziy saylov komissiyasi (MSK) M.Dodikning amaldagi lavozimi, yaʼni Serb Respublikasi (Bosniya va Gersogoviya tarkibida) Prezidentligi vakolatlarini bekor qilgan. M.Dodik esa bu qarorni qonunlarga zid deb hisoblaydi va hatto o‘z lavozimi bo‘yicha referendum o‘tkazishni taklif qilgan, chunki MSK qarori Dodikning siyosiy va huquqiy ta’siri savol ostiga qoʻymoqda.

Huquqiy jihatdan, Bosniya qonunchiligi boʻyicha bir yil qamoq jazosi o‘rniga taxminan 19 ming yevro jarima to‘lash mumkin. M.Dodik sudning vakolatini tan olmasa ham, aynan shu imkoniyatdan foydalanishi ehtimoli katta. Bundan tashqari, u Konstitutsiyaviy sudga va keyin Yevropa Inson huquqlari sudiga murojaat qilishi mumkin. Agar shunday apellyatsiyalar qabul qilinsa, hukm ijrosi vaqtincha to‘xtatilishi mumkin va bu M.Dodik uchun siyosiy vaqt yutish imkonini beradi.

Taʼkidlash joizki, M.Dodik uchun eng jiddiy xavf - bu amaldagi prezidentlik lavozimidan chetlashtirilishi va 6 yil davomida siyosiy lavozimlarda ishlashi mumkin emasligi. Bu uning ichki siyosiy ta’sirini, ayniqsa, Serb Respublikasi hududida ancha kamaytirishi mumkin. Serb Respublikasida M.Dodikga qarshi kuchli siyosiy raqobatchilar bor boʻlgani sababli uning ichki siyosiy legitimligini jiddiy zaiflashtirishi va kerak boʻlsa hayotiga xavf tugʻdirishi ham mumkin. Dodikning keyingi qadamlarini, xususan, e’lon qilgan referendumi va ehtimol yana separatistik ritorikasini davom ettirishini — uning siyosiy mavqeyini saqlab qolish urinishlari sifatida ko‘rish mumkin boʻladi.

Xulosa qilish uchun ikki asosiy savol ochiq qolmoqda:
M.Dodik oʻz hokimiyatini saqlab qolish uchun nimalar qila oladi?
Bosniya va Gersegovinaning siyosiy institutlari bunday chigal siyosiy-huquqiy muammolarni bartaraf eta oladimi?

✅ Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱Twitter 📱YouTube 📱Facebook 📱Instagram 📱Telegram

⚖️Diplomatch

Diplomacy+match

🇪🇸🇮🇹Joriy yilda bir qator Yevropa futbol klublari kutilmagan homiylik shartnomalariga imzo qo‘ymoqda. Ularning safiga «Milan», «Monako» va «Barselona» klublari kiradi. E’tiborga molik jihati shundaki, bu klublarning sport kiyimlarida Kongo Demokratik Respublikasining (KDR) logotipi paydo bo‘ladi.

Xususan, «Barselona» ushbu shartnoma doirasida 44 million yevro daromad oladi. Bu logotip faqat mashg‘ulot kiyimlarida joylashmasdan, klubga o‘z stadionida Kongo madaniy va sport merosining boyligi va xilma-xilligini namoyish etuvchi ko‘rgazmani ham o‘tkazish majburiyatini yuklaydi.

Bu bitimlar kutilmagan va noodatiy ko‘rinadi. Sababi, KDRning yillik turizm byudjeti atigi 18 million AQSH dollarini tashkil etadi, mamlakatda jon boshiga to‘g‘ri keluvchi YaIM esa atigi 650 dollar atrofida.

Bundan tashqari, xalqaro inson huquqlari tashkilotlari, jumladan, Human Rights Watch, KDRdagi inson huquqlari va gumanitar vaziyat keskin yomonlashayotganini qayd etmoqda. Rasmiy ko’rsatmalarga ko‘ra, ushbu davlat sayyohlar uchun xavfli deb baholanmoqda. Mamlakat so‘nggi 30 yil davomida harbiy mojaro girdobida qolgan bo‘lib, ekspertlar bu ziddiyatni «Afrikadagi jahon urushi» deb atamoqda. Ammo aynan shu mojarolar, bu kabi bitimlarga asos bo’lmoqda.

Kongoning mintaqadagi asosiy siyosiy raqibi Ruanda hisoblanadi. Joriy yilda bu ikki davlat o‘rtasida keskinlik kuchaygan, ammo ular rasmiy sulh bitimini imzolashga muvaffaq bo‘lishdi. Biroq ushbu kelishuv uzoq muddatli barqarorlikni kafolatlamaydi.

Shu sababli har ikki davlat xalqaro maydonda o‘z imijini mustahkamlash hamda yetakchi davlatlarning e’tiborini jalb etish uchun yumshoq kuch (soft power) siyosatidan foydalanmoqda.

Shu zaylda siyosiy raqobat sport maydoniga ko‘chmoqda. Ruanda allaqachon yirik Yevropa klublarining homiysi sifatida faoliyat yuritmoqda. 2018-yilda ular Londonning «Arsenal» klubi bilan shartnoma imzoladi, keyinchalik esa «Bavariya» va PSJ kabi jamoalarga ham homiylik qila boshladi.

1994-yildagi genotsiddan so‘ng hokimiyatga kelgan yangi rahbariyat mamlakatni zamonaviy, ochiq va barqaror davlat sifatida ko‘rsatishga intilmoqda. Bu yo‘lda sport tashqi siyosiy piar strategiyasining muhim qismi hisoblanadi. Masalan, Ruanda Formulа-1 ning Afrika bosqichini o‘tkazishni maqsad qilgan.

Odatda «sportswashing» (sport orqali obro‘ yuvish) deganda, barchaning yodiga Saudiya Arabistoni yoki Qatar keladi. Biroq bu mexanizm kichik davlatlar uchun ham siyosiy vosita bo‘lib xizmat qilmoqda.

Sportswashing - bu davlatlar yoki tashkilotlarning o'zlarining yomon obro'sini yashirish yoki yaxshilash uchun sportni vosita sifatida ishlatish amaliyotidir. Bu, odatda, inson huquqlari buzilganligi, korrupsiya yoki boshqa salbiy xatti-harakatlar kabi tanqid ostidagi faoliyatlardan jamoatchilik e'tiborini chalg'itish uchun qilinadi. Buning uchun ular sport tadbirlarini o'tkazish, sport jamoalarini sotib olish yoki homiylik qilish kabi usullardan foydalanadilar. 

Sportswashing atamasi 2015-yilda paydo bo'lgan va 2022-yilda "Collins English Dictionary"ning "Yil so'zi" qisqa ro'yxatiga kiritilgan, bu Qatarda bo'lib o'tgan futbol bo'yicha jahon chempionati bilan bog'liq bo'lib, u mehnat migrantlariga nisbatan shafqatsiz munosabat va so'z erkinligining cheklanishi kabi masalalar tufayli tanqid qilingan. 

Bu imzolangan bitimlar ijobiy natijalar ham keltiradi. Sababini esa quyidagicha izohlash mumkin:«Barselona» klubining majburiyatlariga muvofiq, Ispaniyada Kongo futbolchilari, murabbiylari hamda yoshlari uchun mashg‘ulot lagerlari ochiladi. Bu esa, ehtimol, ushbu tashabbusning eng foydali jihati bo’lishi mumkin.

✅ Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱Twitter 📱YouTube 📱Facebook
📱Instagram 📱Telegram

🇪🇺🇮🇱Yevropa Isroilga nisbatan choralar ko'rishni boshlamoqda

G‘azo sektoridagi og‘ir gumanitar vaziyat fonida Yevropa Ittifoqining Isroilga nisbatan munosabati sezilarli darajada o‘zgarib bormoqda. G‘azoda yuz berayotgan ocharchilik, tinch aholining o‘ldirilishi va xalqaro gumanitar qonunlarning muntazam ravishda buzilishi Yevropa mamlakatlarida Isroilga nisbatan kuchli norozilik uyg‘otmoqda. Fuqarolik jamiyatlari, ommaviy axborot vositalari va ayrim hukumat vakillari Isroilga qattiqroq bosim o‘tkazishni talab qilmoqda.

Yevropa Komissiyasi bunga javoban muhim tashabbus bilan chiqdi — Isroilni “Horizon Europe” ilmiy-tadqiqot dasturidan chiqarish taklifi ilgari surildi. Bu oddiy texnik choradan ko‘ra ko‘proq siyosiy signalga o'xshaydi va Isroil bilan hamkorlikni qayta ko‘rib chiqishga tayyorlik belgisi sifatida baholanmoqda. Bu taklif Yevropa Ittifoqining muvozanatli, biroq tobora qat’iylashayotgan pozitsiyasini aks ettiradi.

Yevropa Ittifoqining ichki birlik masalasi ham alohida e’tiborni tortadi. Ayrim davlatlar, jumladan Ispaniya, Irlandiya va Niderlandiya Isroilga nisbatan keskin choralarni, jumladan iqtisodiy sanksiyalarni qo‘llash tarafdori bo'lib kelmoqdalar. Boshqa kuchli davlatlar esa, masalan Germaniya, Italiya yoki Buyuk Britaniya, ehtiyotkorona yondashmoqda va buning asosiy sabablari ularning Isroil bilan tarixiy va siyosiy aloqalari uchun chuqur ildizlari bor.

Shunga qaramay, umumiy kayfiyat o‘zgarayotgani yaqqol sezilmoqda. Yevropalik siyosatchilar xalqning bosimi ostida Isroilga qarshi yanada qat’iy siyosiy choralar ko‘rishga majbur bo‘lishi mumkin. Bu faqat ramziy norozilik emas, balki Yevropa Ittifoqining Isroil bilan bo‘lgan munosabatlarida strategik burilish yuz berayotganini anglatadi.

Umuman olganda, Yevropa endi Isroilning harakatlarini chetdan kuzatish bilan cheklanmayapti. Aksincha, diplomatik va iqtisodiy bosimlar orqali unga ta’sir o‘tkazishga tayyorligini namoyon qilmoqda. Bu esa G‘azo sektoridagi fojialar fonida Yevropa siyosatida muhim o‘zgarishlar sodir bo‘layotganidan dalolat beradi.

✅Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱Twitter 📱YouTube 📱Facebook 📱Instagram 📱Telegram>