Лента постов канала پروژه تاریخ شفاهی ایران (@iranianoralhistoryproject)

🔘ترجیح شاه کارکردن با اشخاصی بود که نقطه ضعف داشتند"

🔺کم‌ سواد و کم‌ فهم که حتماً نبود ، بی‌ رحم حتماً بود. بختیار یک معجونی بود که دست‌ پرورده‌ بالا و پایینی روزگار بود. به‌عنوان تربیت خانوادگی یک آدم ایلی بود و تا روز آخرش هم این حالت ایلی را حفظ کرد. گاهی وقتها شما کاملاً خان بختیاری می‌دیدید، دیگر نه نظامی بود و نه صحبت سیاست بین‌المللی بود و غیره، میشد یک خان بختیاری با آن مشخصاتی که داشت.
🔺از طرف دیگر یک نظامی بود که تحصیلات متوسطه‌اش را در بیروت تمام کرده بود و baccalauéat فرانسوی بیروت را گرفته بود. بنابراین باید خوب درس می‌خوانده و گرنه نمی‌توانست بگیرد. یعنی برخلاف خیلی از نظامی های ما که زمان رضاشاه نظامی شدند و علت این‌که نظامی شدند این بود که دیپلم متوسطه نمی‌توانستند بگیرند در نتیجه به مدرسه نظام می‌رفتند و آن‌جا به آنها دیپلم می‌دادند و می‌رفتند دانشکده افسری و بی‌سوادی مترادف بود با نظامی بودن. در مورد بختیار این‌طور نبود. baccalauéat فرانسه از بیروت گرفته بود و بعد به سن‌سیرو رفته بود و در حدی که یک افسر فرانسوی تربیت می‌شود تربیت شده بود.
🔺البته به‌هیچ‌وجه شما او را با آدمی مثل پاکروان نمی‌توانید مقایسه بکنید ولی خیلی ازلی استادان دانشگاه را هم شما نمی‌توانستید با آدمی مثل پاکروان مقایسه بکنید. یعنی خیلی‌ها را اصولاً نمی‌توانستید از لحاظ فکری با او مقایسه بکنید. ولی می‌خواهم به شما بگویم که یک آدمی بود که پایه داشت و فرانسه را بسیار صحیح صحبت می‌کرد و انگلیسی را هم به اندازه کافی می‌دانست، اگرچه سعی می‌کرد صحبت نکند چون نمی‌خواست توی حرف زدن اشتباه بکند. اهل چیز خواندن نبود. اما گزارشات را همه را می‌خواند و خوب هم یادش می‌ماند و وقتی هم شما به او یک مسئله‌ نسبتاً مشکلی را می‌گفتید در نهایت تواضع سؤال می‌کرد و آنقدر سؤال می‌کرد که بفهمد و وقتی می‌فهمید شما کاملا حس می‌کردید که خیلی خوب فهمیده و حتی می‌تواند با یک برداشت روشن و تازه خودش هم موضوع را توضیح بدهد.
🔺در مورد بختیار نقاط ضعفش واقعاً شاید یکی همان چیزی است که شما به آن اشاره کردید که بی‌رحمی و قزاق بودنش که به تحقیق ثابت شده است که در آن‌موقع این، چه در زمان حکومت نظامی‌اش و چه در زمان سازمان امنیتش، عده‌ای را شکنجه می‌دادند و غیره و او اصولاً آدم خیلی تندی بود. از این گذشته البته ضعف عجیبی در مورد زن داشت که آن را شاید خیلی از مردهای دیگری هم که شغل‌های حساس دارند داشته باشند. اما چیز بد، ضعفی بود که درباره پول پیدا کرده بود برای این‌که این شخص پولداری نبود ولی از نفوذ خودش استفاده کرد. من وارد نبودم که به چه کارهایی دست زده ولی چیزی که می‌توانستم ببینم طرز زندگی بود که در عرض چهار سالی که من این را می‌شناختم عوض شده بود. برای این‌که سال اولی که من وارد ایران شدم و از همان هفته‌های اول هم با او آشنا شدم و خوب هم خاطرم می‌آید که یکی از سؤالاتش از من این بود که شما لر هستید؟ وقتی که گفتم آره اصلاً هستم خیلی خوشحال شد در صورتی که برای من چیز مهمی نبود.
🔺می‌خواهم این جنبه‌ ایلیاتی‌اش را بگویم. ولی به‌هرحال خیلی با او نزدیک بودم و او را خوب می‌شناختم و منزلش مرتب می‌رفتم. او خانه‌ نسبتاً ساده و خوبی داشت در نزدیکی میدان بیست و چهار اسفند میان خیابان امیرآباد و خیابان، الان نمی‌دانم اسمش چه شده است، آیزنهاور بود. منزلش چیز غیرعادی نبود، منزلش خیلی از آدم‌های طبقه‌ متوسط یک کمی ، راحت آن‌طوری بود.اما خوب شش ماه بعد خانه‌اش را عوض کرد. یک سال بعد در شمیران یک باغ بزرگ داشت.
🔺نمی‌دانم دو سال بعد آن یکی زنش را در جای دیگر برده بود. بعد هم یک ضعف‌های عجیبی داشت، مثلاً خوشش می‌آمد انگشتر الماس چند قیراطی دستش بکند و از این‌کارها. خرج‌های عجیب‌وغریب می‌کرد و کاملاً معلوم بود که این توی پول افتاده است. و تا این‌جا هم من فکر می‌کنم که شاه هیچ بدش نمی‌آمد چون اصولاً ترجیح می‌داد هر آدمی که در کار خودش موفق می‌شود یک جایی از خودش ضعف نشان بدهد، یک جایی کار خودش را خراب بکند تا از نقطه‌نظر او قابل اعتماد باشد و شاه ترسش بیشتر آن موقعی بود که کسی هیچ نوع گزکی دستش نمی‌داد آن‌وقت می‌باید می‌رفت.
🔺مثلاً در میان ارتشی‌ها هر کدام از اینها که به رتبه‌های بالا رسیدند در حد سرتیپی و سرلشکری اگر خیلی آدم‌های سالم و میهن‌پرست و در ضمن هم با شخصیت و لایق بودند و اطرافیان دوستش داشتند این بازنشسته می‌شد، این دیگر نمی‌توانست جلو برود. اگر هم نه این شرایط را نداشت آن‌ وقت ممکن بود ارتشبد هم بشود و در مورد بختیار هم این از یک جنبه بختیار خوب خیالش راحت بود...

✍️بخشی از مصاحبه علینقی عالیخانی(۱۳۰۷-۱۳۹۸) با پروژه تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد، نوار دوم.

❌لینک مصاحبه صوتی کامل علینقی عالیخانی.
👇👇

https://t.me/iranianoralhistoryproject/10753