💥ایرانِ ویران...!
✍️علی مرادی مراغه ای

ایرانِ ویران، لقبی بوده که امین الدول

ه داده پس از قتل ناصرالدین شاه که زوال کشور شدت گرفته و اسیر سرپنجه دو قدرت استعماری میگردد تا حوالی ۱۳۰۰ش که حتی در روز روشن در خود پایتخت نیز امنیت نبود چه برسد به دهات دور افتاده فرمانفرما در آذربایجان...!
اینکه می نویسم برگی است از حال و هوای ایران در آستانه ۱۳۰۰ش:

با انقلاب اکتبر روسیه که حکومت تزار سقوط کرده و بلشویکها به رهبری لنین هنوز کاملا بر اوضاع مسلط نشده بودند در این زمان، آذربایجان آنسوی ارس که با قرارداد ترکمنچای از ایران جدا گشته بود در صدد الحاق به ایران می گردد آنها در قالب يك فدراسيون میخواستند با ایران متحد شوند حتي هيئت نمايندگی آذربايجان كه به کنفرانس صلح ورساي فرستاده شده بود ضمن ديدار با هيئت اعزامي ايران، خواستار اتحاد با ايران شدند. اين گفتگوها كه در ۱۰ آبان ۱۲۹۸ش به عمل آمده در تلگراف محمدعلي فروغي به وزير امور خارجه ايران (نصرت الدوله) بصورت مبسوط آمده.
نصرت الدوله در نامه‌ای به لرد كرزن(وزير امور خارجه بريتانيا) خواسته‌های نمايندگان آذربايجان را ذكر می‌كند.(بنگريد به: نصرت الدوله، مجموعه‌ي مكاتبات، اسناد ... صص ۱۷۰ ـ ۱۶۹) و می‌كوشد تا نظر موافق بريتانيا را جلب كند.
امّا اين اتحاد دوباره، مغاير با سياست نزديك به يك قرن انگلستان در منطقه بود سياستی كه بدنبال ایران ضعیف بود از اينرو، مقامات انگلستان نقشه نصرت الدوله را «بسيار گستاخانه و جاه طلبانه» خواندند.
( اسناد محرمانه وزرارت امور خارجه بريتانيا...ج اول، ص۱۹۵، سند شماره ۱۴۴)
در اثر مخالفت شديد انگلستان، حتي هيئت نمايندگي ايران نتوانست در جلسات انجمن صلح حضور یابد و تقاضای فدراسيون را مطرح سازند در نتيجه اميد ايجاد فدراسيون و اتحاد دوباره آذربايجان با ايران از بين رفت.

این موضوع در کتاب خاطرات محمود وصال(دانلود کتاب اینجا) بصورت مبسوط و البته تلخ چنین آمده:
«بادکوبه و سایر قفقاز تشکیل دولت مستقلی داده و رئيس الوزراء و کابینه دارند و نام خود را دولت آذربایجان نهاده و میخواهند نماینده به مجلس بفرستند و در باطن خیلی مایل هستند که در تحت حمایت دولت ایران باشند و مدارس که تأسیس کرده اند زبان ایرانی آموختن از شرایط اولیه است.
ذکاء الملک نوشته بودند اگر دولت ایران یک نفر دانشمند سیاسی بصیر به آن نقطه مأموریت دهد به عنوان ریاست مدارس ایرانی میتوان به سهولت آنها را جلب کرد و همان تقاضایی که دارند که تحت الحمایه ایران باشند صورت خارجی پیدا میکند...
اما اگر این مملکت(ایران) آدم داشت و وطن خواه داشت چرا به این روز سیاه می افتاد و اهالیش این قسم از فقر و فاقه جان می سپردند و پایتخت آن به این کثافت و خرابی بود ...در مدرسه دارالفنون جشنی برپا کرده دعوتی نموده بودند رئيس الوزراء و اغلب اعیان هم بودند رفتم ولی با حال فوق العاده پریشانی عودت کردم که خوب بدبختی و فقر و فلاکت مردم محسوس بود و دویست و نود شاگرد داوطلب که امتحان داده و حق دخول به مدرسه متوسطه را داشته اند و تصدیق نامه به آنها وزارت فوائد عامه بنا بود بدهد. یک یک آمدند برای گرفتن تصدیق نامه در بین این ۲۹۰ نفر پنج نفر نبودند که لباس کثیف و پاره نداشته باشند، آن پنج نفر هم پسر وزیر و چهار نفر از رجال بودند مابقی تمام لباسهای مندرس و کفشهای خراب و این مطلب محقق است که اولیای آنها اگر ممکن داشتند که حتی فرش زیر پای خود را بفروشند یعنی اگر فرش زیر پائی لایق فروش داشتند بی شک میفروختند و برای چنین روزی که اولادشان در چنین جشنی که رئيس الوزراء و تمام رجال مملکت حاضرند و میخواهند بروند تصدیق نامه بگیرند تهیه لباس میکردند. پس معلوم میشود امکان نداشته اند و باید زار بر حال این بیچارگان گریست یعنی بر حال خود و ساکنین این مملکت که با این فقر عمومی و بدبختی، عده ای بی شرف شب و روز در پی مکیدن خون این بیچارگان و تولید انقلاب و اختلاف هستند و مملکت را با کمال جدیت به باد می دهند، مگر آن محصلین روزی حساس شوند و دمار از روزگار مؤسسین این بدبختیها در آورند. البته طوری فساد اخلاق عمومیت پیدا کرده فعلاً که این مملکت دارد رو به انقراض می رود تا تقدیر چه باشد؟
(به نقل از:خاطرات محمود وصال..،صص۱۲۷الی۱۲۹)

در واقع در اين زمان، ايران چنان پيكرش در زير تازيانه قدرتهای استعماری و حكام نالايق خود زخمی و فرسوده گشته بود كه خود به زحمت می‌توانست سرپای خود به‌ايستد!
به همين خاطر، اندكی بعد از طرف وثوق الدوله با اخذ چند سكه رشوه با قرارداد ۱۹۱۹ بصورت تحت الحمايه انگلستان درآمد و آذربایجان آنسوی ارس نيز توسط شوروی بلشویکی دوباره بلعيده شد...

لینک ما در یوتیوب در تلگرام در اینستاگرام در فیسبوک