ابوالمؤید عبدالملک بنداری در قرن هفتم هجری (حدود اوایل قرن سیزدهم میلادی) ترجمه ای از شاهنامه را به زبان عربی ارائه داد که یکی از قدیمی‌ترین ترجمه‌های موجود محسوب می‌شود

این ترجمه یکی از اولین تلاش‌ها برای انتقال شاهنامه به زبان عربی است

بنا بر روایت‌ خود بنداری، او به‌ خدمت‌ سلطان‌ ملک‌ معظم‌ عیسی‌ پسر ملک‌ عادل‌ #ایوبی‌ درآمد و کتاب‌ شاهنامه‌ی فردوسی‌ را به‌ او ارمغان‌ داد، اما شاه‌ از او خواست‌ که‌ کتاب‌ را برای‌ او به‌ عربی‌ ترجمه‌ کند.

وی شاهنامه فردوسی را به عربی برگردانید و در 624 به الملک المعظّم تقدیم کرد

نسخه عربی بنداری اصفهانی به قرن هفتم هجری 601 هجری (حدود ۱۲۰۰-۱۲۲۰ میلادی)شروع و بازمی‌گردد. اگر قدیمی‌ترین نسخه پارسی شاهنامه را نسخه ۶۱۴ هجری (۱۲۱۷ میلادی) در نظر بگیریم:

فاصله زمانی: حدود ۱۷-۲۰ سال (از ۱۲۰۰ تا ۱۲۱۷ میلادی) بین شروع ترجمه بنداری و تکمیل نسخه بایسنقری وجود دارد و نسخه عربی آن قدیمی تر است

ا

گر نسخه فلورانس (۶۲۹ هجری/۱۲۳۱ میلادی) را ملاک قرار دهیم، فاصله به حدود ۱۱-۳۱ سال افزایش می‌یابد (بسته به سال دقیق ترجمه بنداری).
?

?کدام نزدیک‌تر است؟

ن

سخه فارسی ۶۱۴ هجری (۱۲۱۷ میلادی) به ترجمه عربی بنداری نزدیک‌تر است، زیرا تنها چند سال پس از آغاز کار بنداری تکمیل شده است.و نسخه عربی بنداری تقدم بر نسخه های فارسی دارد .
ه

مچنین با توجه به اختصار ترجمه بعید نیست که نسخهٔ بنداری چنانکه برخی پنداشته اند تحریر نخست (۳۸۴ ق / ۹۹۴م) بوده است نه تحریر اصلاح شده نهایی (۴۰۲ ق / ۱۰۱۱م).
ا

ز سوی دیگر میدانیم که پایۀ چاپ شاهنامه مسکو، نسخهٔ برلین (۶۷۵ ق / ۱۲۷۶م) و پایه چاپ خالقی، نسخه فلورانس (۶۱۴ ق / ۱۲۱۷م بوده است؛ بنابراین نسخه متعلق به بنداری در هر حال از این دو کهن تر است.
ف

شارکی آن دو چاپ را با ترجمه عربی سنجیده و در نمونه های متعددی نشان داده که چاپ مسکو غالباً و نه همیشه به ترجمهٔ عربی نزديكتر است !!

ک

ار بنداری‌ از نظر ترجمه‌، به‌ راستی‌ شایسته ستایش‌ است‌. وی‌ در گزینش‌ معادل‌ برای‌ واژه‌های‌ شاهنامه‌، یا پرداخت‌ عبارات‌ در مقابل‌ ابیات‌ فارسی‌، در بیش‌تر جایها زبردستی‌ِ خاصی‌ از خود نشان‌ داده‌، چندان‌که‌ کار تصحیح‌ متن‌ فارسی‌ شاهنامه‌ را آسان‌ کرده‌ است‌؛ اما عیب‌ بزرگ‌ او آن‌ است‌ که‌ این‌ کتاب‌ را مختصر کرده‌.
و

ی‌ بنا به‌ برآورد عزام‌، از ۵۰ تا ۶۰ هزار بیت‌ شاهنامه‌، ۳۷ هزار بیت‌ (یعنی‌ حدود دو سوم کتاب‌) را ترجمه‌ کرده‌ است‌.

برای‌ تکمیل‌ روایات‌، از حمزه‌، مسعودی‌ و طبری‌ نقل‌ قول‌ کرده‌ و یک‌بار مطلبی‌ از قول‌ ابونصر عتبی‌ آورده‌ است‌.

📌برسونید دست رییس جمهور تاجیکستان

اطلاعات بیشتر:

https://www.cgie.org.ir/fa/article/229002/%D8%A8%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C

@tamadone_islami

علاوه بر نسخه های خداینامه ها و شاهنامه ما در اینجا کتاب های دینی و ادبی که در زمان خلافت اسلامی توسط خود زرتشتیان تحریر و نوشته شد را قرار میدهم !

زرتشتیان در دوران و عصر اسلامی به معنای واقعی حجم زیادی از کتب دینی و ادبی خود رو نوشتند !!

✍️کتاب های زرتشتیان :

زند ها
یسن‌ها، ویسپرد، خرده اوستا، وندیداد، برخی از بخش‌های یشت‌ها، هیربدستان، نیرنگستان و اوگمدیچا
پازند ها
شکند گمانیگ وزار، بندهشن، مینوی خرد، زند وهمن یسن، اوگمدیچا، ارداویراف‌نامه، جاماسپ‌نامه، یادگار جاماسپی، پس دانشن کامگ، خویشکاری ریدگان، اندرز خوبی کنم به شما کودکان، آفرین‌ها و دعاها، پتیت‌ها (توبه‌نامه‌ها)، نیرنگ‌ها (اوراد)، برخی از روایات، ستایش سی‌روزه، ده و پنج خیم آسورنان (روحانیان) و صد و یک نام خدا
دینکرد
بندهشن
دادستان دینیگ (فتواهای دینی)، نوشته منوچهر، برادر زادسپرم، موبد فارس و کرمان در سده ۳قمری
نامه‌های منوچهر، مجموعه ۳ نامه منوچهر در رد نوآوری‌های برادرش زادسپرم درباره چگونگی اجرای مراسم تطهیر.
روایات پهلوی، احتمالاً از سده ۴ق، دارای ۶۵ فصل با مباحثی متنوع از جمله آیین‌های دینی، اخلاقیات و سرنوشت روان پس از مرگ.
پرسشنی‌ها، شامل ۵۹ پرسش فقهی و پاسخ‌های آن‌ها.
وجرکرد دینی، منسوب به میدیوماه، پسرعموی زردشت، درباره زندگی زردشت.

شکند گمانیگ وزار :

تألیف مردان فرخ پسر اوهرمزدداد در سده ۳ق، در ۱۶ فصل در اثبات عقاید زردشتی و به‌خصوص ثنویت و نیز در رد اسلام، یهودیت، مسیحیت و مانویت.
پس دانشن کامگ (یا چم کستیگ)، شامل پاسخ پدری به پسرش درباره دلیل بستن کستی (کمربند آیینی زردشتیان).

گجستگ ابالیش، در شرح مناظره زردشتی مسلمان شده‌ای به نام ابالیش با آذرفرنبغ فرخزادان در حضور مأمون، خلیفه عباسی.

ارداویراف‌نامه، شرح سفر ۷ روزه روان موبدی پارسا به نام ارداویراف (یا ارداویراز) به بهشت و دوزخ

زند وهمن یسن، در توصیف وقایع جهان آن‌چنان‌ که در رؤیا به زردشت نمایانده شده است

جاماسپ‌نامه، شامل پاسخ‌های جاماسپ، وزیر گشتاسپ، به پرسش‌های گشتاسپ درباره آینده دین زردشتی. این متن فقط شرح حوادث هزاره اوشیدر را دربردارد.

یادگار جاماسپی، شامل پاسخ‌های جاماسپ به پرسش‌های گشتاسپ

اندرزهای آذرباد مهرسپندان
یادگار بزرگمهر (وزیر خسرو انوشیروان).
اندرز اوشنر دانا (وزیر کیکاووس کیانی).
اندرز دانایان به مزدیسنان.
اندرز خسروقبادان، که در هنگام مرگش بیان کرده است.
اندرز پوریوتکیشان یا پندنامه زردشت (پسر آذرباد مهرسپندان)، که به نقل از دانایان پیشین است
دادستان مینوی خرد : این اندرزنامه بسیار مهم دارای یک مقدمه و ۶۲ پرسش و پاسخ است

اندرزنامه‌های بسیار کوتاه و پراکنده همچون اندرز دستوران به بهدینان
اندرز بهزاد فرخ پیروز
خیم و خرد فرخ مرد
پنج خیم روحانیان
داروی خرسندی
خویشکاری ریدگان
اندرز مرد دانا
رساله روزها

رساله یوشت فریان و اخت، شامل پاسخ‌های یوشت فریان به ۳۳ پرسش اخت جادوگر

درخت آسوریگ

کارنامه ادشیر بابکان
شهرستان‌های ایرانشهر
یادگار زریران

زند وندیداد، که درواقع بخش فقهی اوستای موجود است

شایست نشایست، درباره کارهای شایسته و ناشایست، تاوان گناهان و چگونگی اجرای آیین‌های دینی.

روایات امید اشوهشتان، که درواقع پاسخ‌های امید، برادرزاده منوچهر و زادسپرم، به ۴۴ پرسش فقهی است.

روایات آذرفرنبغ فرخزادان، که پاسخ به ۱۴۷ پرسش فقهی است.

روایات فرنبغ سروش، درباره مسائلی چون قیمومت و ازدواج.

پرسشنی‌ها، شامل ۵۹ فتوای فقهی

پیمان کدخدایی، که پیمان‌نامه زناشویی و درواقع نوعی قباله ازدواج است.

مادیان هزار دادستان، شامل صد‌ها مسئله حقوقی.

خسرو و ریدگ، شامل پاسخ‌های جوانی به نام خوش‌آرزو به پرسش‌های خسرو

ماه فروردین روز خرداد
گزارش شطرنج و نهش نرد
سور سخن

فرهنگ اویم اوک، واژه‌نامه موضوعی اوستایی به فارسی میانه.

فرهنگ پهلویگ، فرهنگ موضوعی هزوارش‌ها و واژه‌های دشوار پهلوی

کمی به رییس جمهور متوهم تاجیکستان تاریخ اسلامی را اموزش دهید لطفا !!

@tamadone_islami

📌شاهنامه های قبل فردوسی :

📜#شاهنامه_مسعودی_مروزی

نام صاحب اثر:  مسعودی مروزی
تاریخ نگارش: قبل از ۳۵۵ هجری قمری
محل نگارش:  شهر مرو

📜#شاهنامه_ابومنصوری

شاهنامه‌ای است که در سال ۳۴۶ ه.ق به دستور و سرمایهٔ ابومنصور محمد بن عبدالرزاق طوسی، حاکم توس و به دست ابومنصور معمری (ابومنصور المُعمری)، وزیر او به رشتهٔ تحریر کشیده شد. این شاهنامه که به نثر نوشته شده بوده، به تاریخ ایران پیش از اسلام می‌پرداخت و اصلی‌ترین منبع فردوسی در سرایش شاهنامه بوده است.

📜#شاهنامه_ابوالموید_بلخی

نخستین شاهنامه به زبان پارسی دری، شاهنامه نثر اثر ابوالمؤید بلخی (سوم ق) است. ابوالمؤید بلخی شاعر و نویسنده ایرانی سدۀ ۴ ق در بلخ و دوران سامانیان است

شاهنامه مؤیدی و خداینامک پهلوی، هردو بنام شاهنامه بزرگ یاد شده اند. شاهنامۀ وی کتابی در شرح تاریخ و داستان‌های ایران تاریخی (که بسیار فراتر از مرزهای امروزی ایران است) و شامل بسیاری از روایات و داستان‌های ایرانیان از پهلوانان و پادشاهان است که بعداً در دیگر آثار حماسی، از جمله شاهنامه فردوسی، از آنان سخن گفته شد.گرشاسب نامه او را اسدی طوسی به شعر در آورده است.

📜#شاهنامه_بوعلی_محمد_بن_احمد_بلخی

اَبوعَلیِ بَلْخی، محمد بن احمد، از نخستین مؤلفان شاهنامه. از زندگانی او هیچ آگاهی در دست نیست، تاریخ نگارش، قبل از ۳۹۱ هجری قمری،می‌توان گفت که در کنار شاهنامه‌های مسعودی مروزی، ابوالمؤید بلخی و ابومنصوری، از کهن‌ترین شاهنامه‌هایی بوده که پیش از شاهنامۀ فردوسی تألیف یا سروده شده است

📜#شاهنامه_دقیقی

ا

بومنصور محمد دقیقی است که نخست در دربار (( ابوالمظفر امیر چغانیان )) بوده و به کیش زردتشتی گرایش داشته و بخواست ابومنصور عبدالرزاق حکمران طوس و نیشابور بنظم شاهنامه پرداخته ولی روزگار فرصت انجام این خدمت را به او نداده و در جوانی کشته شد .تاریخ تولد او مشخص نیست اما با توجه به تاریخ وفات او تاریخ تولد اورا را می توان سال ۳۲۰ هجری قمری یا چند سالی بعد از آن برآورد کرد. زادگاه او را گروهی طوس و گروهی دیگر بلخ و سمرقند دانسته اند
ش

اهنامه دقیقی در (( بحر تقارب هشت رکنی نا سالم )) سروده شده این شاهنامه بنام گشتاسب (پنجمین شاهنشاه کیانی بلخ و حامی زردشت) سروده شده است. شاهنامه دقیقی یکی از منابع فردوسی و پَی سنگ شاهنامه فردوسی شمرده میشود. فردوسی #هزار_بیت آن را در شاهنامه خود عینا درج کرده است.
?

?#شاهنامه_فردوسی

ب

ا مرگ دقیقی، فردوسی که فرد شناخته شده و صاحب نامی هم بوده به تشویق اشخاصی چون علی دیلم و یحیی قتیبه، خود قدم پیش نهاده و اقدام به سرایش شاهنامه می کند در ابتدا دسترسی به شاهنامه ابومنصوری نداشته، برخی منابع عنوان می کنند که حتی برای بدست آوردن شاهنامه به بلخ می رود. اما بنا بر مقدمه خود شاهنامه و سایر منابع موجود نسخه ای از شاهنامه ابومنصوری توسط امیرک منصور فرزند ابومنصور عبدالرزاق بدست او می رسد. حکیم کار سرایش شاهنامه را درسال ۳۶۷ هجری قمری شروع و در سال ۴۰۰ هجری قمری به اتمام می رساند.

ادامه...

@tamadone_islami

اندرزنامه‌ها، #خداینامه‌ها، اَسمار و خرافات‌ (#داستانها و افسانه‌ها و اساطیر). گرچه‌ مضامین‌ برخی‌ از این‌ آثار را نمی‌توان‌ به‌ یک‌ موضوع‌ محدود کرد.

📌آثاری که از زبان پهلوی به عربی در دوران اسلامی خلافت عباسی ترجمه شد :

رستم و اسفندیار،بهرام شوس،شهریزاد مع ابرویز(شهربراز و اپرویز)،الکارنامج فی سیره انوشروان(کارنامه خسرو انوشیروان)،آیین نامه،خدای نامه،بهرام و نرسی،انوشیروان،بنیان دخت،بنیان نقش،بهرام دخت فی الباء،زیج شهریار،اندرزغَر منسوب به اندرزگر،کَیان و بَیان و خورَّه روزان ،جاویدان خرد،نهر، اردحسبس،مَردَک،سکیسران،بنکش،کی‌لهراسپ شاه،نامۀ پیران‌ویسه،داستان شروین دَشتَبی،کلیله و دمنۀ،زهر و برداسف (بلوهر و بردانیه) سندباد (= سندبادنامه)بلوهر و بوذاسف (سانسکریت به پهلوی به عربی)

📌لیست مترجمان خداینامه ها:

ا

بن مقفع ، محمدبن جهم برمکی، زادویه بن شاهویه اصفهانی، محمدبن بهرام بن مطیار (مهران) اصفهانی، هشام بن قاسم اصفهانی، بهرام بن مردان شاه، موسی بن عیسی کسروی، فرخان موبدان موبد یزدگردِ شهریار، رامین بنده یزدگردِ شهریار،اسحاق بن یزید، عمر بن فرخان و بهرام هروی مجوسی


نویسندگان و شاعران فارسی‌گوی نیز از این ترجمه‌ها بهرۀ بسیار برده‌اند و منبع کثیری از داستان های حماسی و اساطیری و شاهان ایران باستان بود

ادامه...

@tamadone_islami

✍️نویسنده: عکاشه الدالی
📜ناشر:مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه کالج لندن

@tamadone_islami
@ketabkhane_islami