ساخت جوهرهای سیاه در رساله‌ای عربی از القلَلوسی مربوط به قرن سیزدهم: بازسازی و شناسایی دستورهای جوهر آهن-گال
چکیده
برای نخستین بار، این مقاله به نظام‌مند کردن روش‌های تهیه جوهرهای سیاه نوشتاری در رساله‌ای فنی و مهم از قرن سیزدهم اندلس، نوشته محمد بن ادریس بن القلَلوسی (۱۲۱۰–۱۳۰۸)، می‌پردازد. نسخه عربی این متن برجسته با عنوان «هدایای حکیمان درباره شگفتی‌های مواد» و نخستین ترجمه انگلیسی آن ارائه شده و جنبه‌های کلیدی فرآیندهایی که هنوز ناقص یا مبهم هستند، مورد بحث قرار گرفته‌اند.
📌جوهرهای نوشتاری قرون وسطی در متن: منابع مکتوب فنی
انتشار ویرایش‌های انتقادی متون فنی و مجموعه‌ای از دستورهای جوهر نوشتاری موجود در چندین نسخه خطی و قطعات متنی، امکان پیشرفت عظیمی را در تاریخ این مواد فراهم کرده است
در ارتباط با سنت عربی در هنرهای کتاب‌سازی، نمی‌توان از نسخه سال ۱۹۶۲ لوی با عنوان «کتاب‌سازی عربی در قرون وسطی و ارتباط آن با شیمی و داروسازی اولیه» چشم‌پوشی کرد؛ در این اثر، نسخه خطی ابن بادیس از قرن یازدهم میلادی به زبان انگلیسی ترجمه شده است.
در قرن بیست‌ویکم، دو پیشرفت مهم دانش ما را درباره نحوه ساخت این جوهرها و جایگاه محوری آن‌ها در فرهنگ عربی ارتقا داده و افق‌های پژوهشی جدیدی گشوده‌اند. این پیشرفت‌ها بر پایه پروژه‌های دکتری حسام العبادی و سارا فانی بنا شده‌اند. هر دو پژوهشگر متون القلَلوسی را بررسی کرده‌اند؛ دستورهای تهیه جوهر آهن-گال در این متون موضوع اصلی پژوهش حاضر است.
اهمیت جوهرهای سیاه نوشتاری ریشه در علاقه‌مندی عمیق فرهنگ عربی به نوشتن دارد. از قرن نهم میلادی، نخستین رساله‌ها درباره هنرهای کتاب‌سازی و آثار ویژه خوشنویسی پدید آمدند؛ خوشنویسی به‌زودی به هنر اصلی در میان هنرهای مرتبط با فرهنگ کتاب تبدیل شد.
فانی رساله‌هایی را که به‌طور خاص بر ساخت جوهر تمرکز دارند، بررسی کرده و رساله القلَلوسی را با دیگر سنت‌های متنی مقایسه کرده تا بخش‌های اصیل آن را شناسایی کند
ا
ین متون در مجموعه‌ای از نسخه‌های خطی مربوط به هنرهای کتاب‌سازی در دوران طلایی اسلام (قرون هشتم تا سیزدهم) جای دارند؛ از جمله آثار #رازی (۸۵۴–۹۲۵ یا ۹۳۵)، #المراکشی (تنها نسخه اصلی باقی‌مانده که دست‌نویس خود اوست و در سال‌های ۱۲۵۱–۱۲۵۲ تهیه شده)، و #القلَلوسی (متن تولیدشده بین سال‌های ۱۲۷۲ تا ۱۳۰۸ میلادی)
مخاطبان این رساله‌ها طبقه‌ای از دبیران و وزیران به نام «کتّاب» بودند که شامل روشنفکران و دانشمندان برجسته آن دوران نیز می‌شدن
📌نتایج و بحث
ساخت جوهرهای آهن-گال در رساله القلَلوسی: جنبه‌های کلیدی، اطلاعات ناقص و مقایسه با دستورهای ایبری
تمامی دستورهای تهیه جوهرهای سیاه نوشتاری به زبان عربی همراه با ترجمه انگلیسی در فایل تکمیلی شماره ۱ به‌طور کامل ارائه شده‌اند. این دستورها در جدول شماره ۲ آمده‌اند و جوهرها به دو دسته جوهرهای مایع و خشک (پودری) تقسیم شده‌اند.
نوع اول بر اساس روش استخراج دسته‌بندی شده است:
۱. جوشاندن (پخت/دِکُکسیون)،
۲. فشردن،
۳. خیساندن (انفوزیون)،
و در متن نیز به همین ترتیب معرفی شده‌اند.
تنها حلال مورد استفاده آب است و روش‌های استخراج شامل موارد زیر می‌باشد:
اول - (i) جوشاندن تا زمانی که مقدار مشخصی از آب تبخیر شود (پخت/دِکُکسیون):
دوم - (ii) ریختن آب داغ روی پارچه‌ای حاوی گال‌ها، مشابه تهیه چای (فشرده‌شده): QI.6، 7 و
سوم- (iii) استخراج در دمای اتاق طی چند روز (خیساندن): QI.8 و 9
ا
ین دسته‌بندی بسیار چشمگیر است، زیرا روش استخراج و دمای آن تأثیر قابل‌توجهی بر پروفایل فنولی دارد.
ا
ین رساله همچنین از این نظر منحصربه‌فرد است که با جوهرهای مبتنی بر عصاره گال آغاز می‌شود، برخلاف بسیاری از رساله‌های عربی دیگر که در بخش مقدمه به آن‌ها اشاره شده، مانند نسخه‌های خطی رازی و ابن بادیس که ابتدا جوهرهای مبتنی بر کربن را شرح می‌دهند.
دانشمند دیگر، المراکشی نیز ابتدا جوهرهای آهن-گال را توصیف کرده و آن‌ها را «حِبر» نامیده است.
📌منبع و متن کامل مقاله در سایت علمی معتبر نیچر :
https://www.nature.com/articles/s40494-022-00823-1
@tamadone_islami
0
Показать ещё
