Dr. Medina Barsenga from AAU & Dr. Mesfin Fisseha from SPHMMC; Urogynecology and Reconstructive Pelvic Surgery Subspecialty graduates, 2025.

@HakimEthio

On November 16, 2025, the Tigray Medical Association officially launched its Institutional Research and Ethics Review Committee (IRERC).

This significant event featured a workshop, including a panel discussion, focusing on research ethics and best practices.

The Tigray Medical Association is proud to be the first civil society organization in the region to establish its own IRERC . As part of this initiative, we have developed 35 standard operating procedures and selected qualified IRB members.

We would like to express our gratitude to the delegates who participated and shared their valuable experiences from various IRB institutions, as well as the invited researchers who contributed to the discussions.

@HakimEthio

"ክብር እና ምስጋና የእናትን ጭንቀት ከፈጣሪ ጋር ወደ ትልቅ ደስታ የሚቀይሩ ለብርቱ የኢትዮጵያ ሚድዋይፎች"

- Andamlak Eristu, Midwife, Wolkite University

@HakimEthio

⚠️ ሒሞራጂክ ፌቨር (Hemorrhagic Fevers) ማለት እንታይ ማለት እዩ ?

ኣብ ኢትዮጵያ ከተማ ጂንካ ሾሞንተ ሪፖርት ሄሞራጂክ ፌቨር (Hemorrhagic Fever) ከምዝተረኸቡ ማዕኸናት ዜና ኢትዮጵያዊን ሚኒስትሪ ጥዕና ኢትዮጵያን ክገልፁ ቀኒዮም ። ሚኒስትሪ ጥዕና ናይ'ቲ ሕማም መንቀሊ ዓይነት ቫይረስ ኣየናይ ምዃኑ ንምፍላጥ ናይ ላብራቶሪ ምርመራ እናተኻየደ ዝነበረ ኮይኑ ሎሚ ብዘውፅኦ መግለፂ ማርበርግ ቫይረስ(Marburg virus) ምዃኑ ገሊፁ ኣሎ።

እዚ ኣስጋኢ ሕማም ምክልኻል ኣገዳሲ ስለዝኾነ፣ ኣብቲ ዝተጠቕዐ ከባቢን ካብኡ ንላዕልን ንትምህርቲ ማሕበረሰብን ምክልኻልን ዝጠቕም ዝርዝር ሓበሬታ ከም ዝስዕብ ቀሪቡ ኣሎ።


እዚ ሕማም ዝተፈላለዩ ስርዓታት ኣካላት ዝጎድእ ፣ ንሰራውር ደም (vascular integrity) ስርዓት ዘዛብዕ ፣ ዓቕሚ ምክልኻል ሕማም ዝቕንስን ንመላእ ስርዓት ኣካላትና ዝጎድእኔ እዩ ።

✍️ ምልክታት እቲ ሕማም

➛ናይ ፈለማ ምልክታት ትኩሳት፣ ድኻም፣ ቃንዛ ጭዋዳ፣ ሕማም ርእሲ ፣ ሕማም ርእሲን ካልኦትን እዮም።


➛ ዝኸፍአ ደረጃ ምልክታት ምፍሳስ ደም (ካብ ኣፍንጫ፣ ሰንኒ፣ ከብድን መዓንጣን)፣ ትሑት ድፍኢት ደም፣ ድንጋጸ፣ ምቁራጽ ስራሕ ኣካላት (organ failure) ።

✍️ምርመራ

ቀዲሞም ብዝርአዩ ምልክታት፣ ብዘሎ ናይ ለበዳ ኩነታትን ታሪኽ ናይቲ ቫይረስ ምቅላዕን ተመርኲስካ ምጥርጣር ። ንኣብነት ካብቲ ቫይረስ ዝተረኽበሉ ቦታ ዝመጸን ምልክታት ሕማም ዝረኣዩዎን እንተኾይኑ።

✍️ናይ ላብራቶሪ መርመራ

➛PCR (ንቫይራል RNA)

➛ELISA (ንቫይራል ኣንቲጅን/ኣንቲቦዲ)

➛ናይ መጠን ደም መርመራ (ትሑት ፕሌትሌትን ሉኮፔንያን)

➛ናይ ስራሕ ከብድን ኩሊትን መርመራ

✍️ናይ ላብራቶሪ ምርመራ

ምሉእ ደም ብዝሒ (blood count) ምንካይ ፕሌትሌትን ጻዕዳ ደም ሴልን ከርኢ ይኽእል።

ናይ ምውሳኽ ደም ኩነታት (Coagulation profile) ምልማስ ግዜ ምውሳኽ ደም (prolonged clotting time) ከርኢ ይኽእል።

ኣብ ባዮኬሚስትሪ ምውሳኽ ኢንዛይማት ፀላም ከብዲን ምልክታት ምጉዳእ ኩሊትን ከርኢ ይኽእል።

✍️ኣወሃህባ ሕክምና

እዚ ሕማም ምሉእ ዝኾነ ፈውሲ ስለ ዘይብሉ ፣ እቲ ሕክምና ብቐንዲ ድጋፍ ብምሃብ እዩ ዝወሃብ። ካብዚኦም ድማ

➛ምትካእ ፈሳሲን ኤሌክትሮላይትን ናይ ሰብነት

➛ሕክምና ኦክሲጅን

➛ብሪቱዕ ምፍሳስ ደም እንተሃልዩ ደም ምሃብ

➛ሰራሕተኛታት ጥዕና ናይ ውልቂ መከላኸሊ መሳርሒ (PPE) ምጥቃም ኣገዳሲ እዩ።

✍️ ውጽኢት ሕማም (Prognosis)

ውጽኢት ሕማም ከም'ቲ ናይ'ቲ ቫይረስ ዓይነት ዝፈላለ እዩ። ስለዚ ቀደም ኢልካ ዓይነት እቲ ቫይረስ ምፍላጥ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።

➛ኢቦላ/ማርበርግ ፤ ብርቱዕ መጠን ሞት (25–90%)።

➛ላሳ ፍቨር (Lassa fever) ፤ ብሓፈሻ ~1%፣ ንዝኣተዉ ሕሙማት ሆስፒታል ግና ልዑል እዩ።

➛ክሪሚያን-ኮንጎ ሒሞራጂክ ፍቨር (Crimean Congo Hemorrhagict Fever): 10–40%።



✍️ መከላኸሊ መንገዲታት

➛ብደረጃ ማሕበረሰብ

ዝተጠራጠሩ ሕሙማት ብቕልጡፍ ንዝምልከቶም ኣካላት ጸብጻብ ምቕራብ።

ምስ ዝሓመሙ ሰባት ወይ ዝሞቱ እንስሳታት ንክክእ ምውጋድ ።

ንጽህና ኢድ ምሕላውን ብሕማም ህይወቱ ዝሓለፈ ሰብ እንተሃልዩ ድሕንነቱ ዝተሓለወ ስርዓት ቀብሪ ምፍጻም።

✍️ብደረጃ ስርዓት ጥዕና

➛ህፁፅ ምላሽ ዝህቡ ጉጅለታት ምጥያሽ፣ ብቐረባ ዝተቓልዑ ሰባት ምልላይን ንግዜኡ ምግላልን (Isolation) ።

➛ንሰራሕተኛታት ጥዕና ናይ ውልቂ መከላኸሊ መሳርሒ (PPE) ምቕራብ።

➛ከም ዓይነት ቫይረስ ተሸካሚ ዝኾኑ ነገራት (ኣዕዋግ፣ መዥገራት፣ ኣንጭዋ) ምቁጽጻር።

ሰላምን ጥዕናን ንመላእ ወዲሰብ!

➛Prepared by : fisseha Abay - medical student
➛Reviewed and edited by : Dr Yirgalem Teklebirhan - MD, pediatric surgeon

@HakimEthio

Medicine graduates of Debre Markos University, 2025.

@HakimEthio