#SEPnotes
Ilya Strebulaev darslaridan xulosalar (8-qism) (3/9) :
“COMPENSATION REVOLUTION“
Tasavvur qiling, birgina yil butun dunyo tarixini keskin o‘zgartirib yuborishi mumkin. 1957 yilda Sputnik kosmik poygani boshlab berdi. Osiyodagi grip, pandemiyani qo‘zg‘atdi va birinchi Frisbee sotuvga chiqdi. O‘sha yili Kaliforniyaning “Valley of Heart’s Delight”, hozirda “Silikon Vodiysi” deb tanilgan hududda, kompensatsiya inqilobi boshlandi. Bu yangi nomning paydo bo‘lishida kompensatsiya inqilobining katta roli bor.
Hikoya 8 nafar muhandisdan boshlanadi. Ular tranzistorni kashf qilganlardan biri, fizika bo‘yicha Nobel mukofoti sovrindori, Uilyam Shokli asos solgan laboratoriyani tark etishdi. Personal kompyuterga hali yigirma yil bor edi, yarimo‘tkazgich tushunchasi hali ommalashmagan payt edi. Ammo bu 8 muhandis yarimo‘tkazgichlar sohasida tadbirkorlik boshlamoqchi bo‘lishdi. Ularda ajoyib g‘oyalar bor, lekin kapital yo‘q edi.
Shu paytda Artur Rok yordam qo‘lini cho‘zdi. U keyinchalik Amerikada mashhur venchur investoriga aylangan inson. U ko‘plab urinishlardan so‘ng nihoyat katta investor va biznesmen Sherman Fairchildni jalb qila oldi. Fairchild IBMning eng yirik investorlaridan biri bo‘lishi bilan birga Fairchild Aviation, Fairchild Industries, Fairchild Camera and Instrument kabi kompaniyalar asoschisi edi.
Fairchildga 8 muhandisning g’oyalari yoqdi va ularni moliyalashtirishga rozi bo‘ldi. Har biriga taxminan 7,5 foiz ulush berdi. Yangi kompaniya “Fairchild Semiconductor” deb nomlandi. Bu qaror to‘g‘ri bo‘lib chiqdi. Oddiy garajda boshlangan startap besh yil ichida 100 million dollarlik biznesga aylandi va 7 mingdan ortiq xodimga ega bo‘ldi.
Fairchild shartnomaga ayyorlik bilan bir band qo‘shgan edi: u kompaniyani qat’iy 3 million dollarga sotib olish huquqiga ega edi. Oradan ikki yil o‘tgach, kompaniya ajoyib natijalar ko‘rsatishni boshlagan paytda u aynan shuni amalga oshirdi. Natijada, sobiq asoschilar (8 muhandis) boyib ketdi, ammo ular endi ulushsiz, oddiy maoshli xodimga aylandi.
Shunday vaziyatda siz nima qilgan bo‘lardingiz?
Bir necha yil ichida, sakkiz asoschining barchasi Fairchild Semiconductor’dan ketib, o‘z bizneslarini boshlashdi.
Kaliforniyaning Mountain Viewda joylashgan Computer History Museumga kirsangiz, “Trillion Dollar Startup” deb atalgan daraxtni ko‘rasiz. Hazil tariqasida “Fairchildren” deb ataladigan bu sakkiz asoschi yuzlab kompaniyalarga asos soldi. Ularga Intel, AMD, Applied Materials, Oracle, Apple, KPCB, Cisco va Nvidia kiradi. Olti avlod davom etgan bu kompaniyalar ildizi Fairchild Semiconductor’ga borib taqaladi. Bugun Fairchild Semiconductor’dan kelib chiqqan barcha kompaniyalar birgalikda trillionlab dollarga teng qiymatga ega.
Nega sakkiz asoschi Fairchild’dan ketdi? Chunki kompaniya ularni xodim sifatida ushlab qolish uchun yetarli rag‘bat bera olmagan. Bu sakkiz muhandisdan ayrimlari venchur investorlarga, boshqalari katta tadbirkorlarga aylandilar. Ular Sherman Fairchild qilgan xatoni takrorlamadilar. Endi ular xodimlarning aksariyatiga kompaniya ulushi berish amaliyotini yo‘lga qo‘ya boshladilar. Bu ularga cheklanmagan daromad olish imkoniyatini yaratdi.
Bu rag‘bat modeli qisqa vaqt ichida barcha venchur kapital bilan qo‘llab-quvvatlanadigan kompaniyalar uchun sanoat standarti bo‘lib qoldi. Investorlar hatto hali yollanmagan xodimlar uchun ham aksiyalar jamg‘armasini ajratishni talab qila boshlashdi. 1960-yillarda, shu tarzdagi aksiyalar dasturlari ko‘plab muhandislarni Boston, Nyu-York va Nyu-Jersidagi kuchli texnologiya markazlaridan Silikon vodiysiga ko‘chishga undadi.
Intel, shu sakkiz nafarning ikkitasi Gordon Mur va Robert Noys tomonidan asos solingan kompaniya, hammani hayratda qoldirib, barcha xodimlarga aksiyalar berdi. Mur va Noys sodiqlik va innovatsiyani ta’minlashning eng yaxshi yo‘li “egalik hissi” deb hisoblashgan. Bugungi kunda ham Intel xodimlarining aksariyatiga aksiyalar beradi. Kompensatsiya inqilobi shunday qilib g‘alabali yurishini boshladi.
@stanford_kundaligi
0
Показать ещё
