اصلاح‌طلبان تا سال‌ها کوشیدند تا با جا زدن خودشان به‌عنوان نمایندگان خواسته‌های مردمی، راهی به قدرت بیابند و بدین ترتیب به آلاف و الوفی برسند. در مسیر دستیابی به قدرت، به‌راستی میان اصلاح‌طلبان و اصولگرایان جنگی در جریان بود؛ شریعتمداریِ اصولگرای کیهان واقعاً دشمن خاتمی و ظریف بود و اصلاح‌طلبان هم به‌راستی از اصولگرایان بیزار بودند. ولی این دشمنی‌ها، نه از روی رقابت برای رسیدن به مسئولیت و تحقق بخشیدن به منافع ملی که از عطش کسب مقام و طمع رسیدن به ثروت ناشی می‌شدند.

دو باند اصولگرا و اصلاح‌طلب همواره شباهتی تام به باندهای مافیایی شهر نیویورک داشته‌اند. گروه‌های مافیایی نیویورک هم به‌راستی باهم دشمن‌اند، چه‌بسا برای هم پاپوش ببافند و حتی اعضای باند مقابل را سر به نیست کنند، منتها طبعاً دعوایشان بر سر منافع شهروندان نیویورکی نیست، بلکه درصدند تا مثلاً بیشتر از باند رقیب مواد بفروشند و ثروت بیشتری به جیب بزنند؛ اما همین باندهای مافیایی وقتی پای پلیس به نقشه‌هایشان باز می‌شود، باهم ائتلاف می‌کنند. باهم جلسه می‌گذارند و برنامه می‌ریزند تا بلکه بتوانند تحقیقات پلیس را منحرف سازند.

لابد این جملۀ معروف را شنیده‌اید که «اصلاح‌طلبان خندق نظام‌ بودند»، احتمالاً این را هم شنیده‌اید که اندیشمندان شاخص اصلاح‌طلب «سوپاپ اطمینان نظام‌ محسوب می‌شدند»؛ اصلاح‌طلبان به‌راستی خندق نظام، واقعاً سوپاپ اطمینان نظام بودند، آنان با ارائۀ راه‌حل‌های دل‌خوش‌کنک و دروغین، اجازه نمی‌دادند تا حتی فکر براندازی به ذهن اکثریت شهروندان ناراضی ایرانی خطور کند؛ اما بعد از جنبش‌ سال ۹۶، نقاب‌ها افتادند و اکثریت مردم دریافتند که اصلاح‌طلب و اصولگرا، سروته یک کرباس‌اند. از آن پس بود که اغلب مردم از ژرفای وجود دانستند، این دو گروه گرچه بر سر کسب مقام باهم دشمنی دارند، در حفظ نظام ویرانگر جمهوری اسلامی هیچ اختلاف‌نظری بینشان نیست، چون می‌دانند در صورت اسقاط نظام هر دو ضرر خواهند کرد.

بله، مدتی است که دست اصلاح‌طلبان برای ما رو شده است. آن‌ها اکنون مهره‌های سوخته به حساب می‌آیند؛ اما خندق‌ها هنوز پر نشده‌اند و سوپاپ‌های اطمینان هم کماکان کار می‌کنند، اما این بار در قامتی تازه: حالا خندق‌ها و سوپاپ‌ها در قامت اپوزیسیون وارد میدان شده‌اند. اینان گرچه به‌ظاهر از ضرورت براندازی دم می‌زنند، همواره در پیچ‌های مهم تاریخی به آغوش نظام می‌‌غلتند و این بدان سبب است که می‌دانند در صورت سرنگونی رژیم دیگر خبری از فاندها و پول‌های بادآورده نخواهد بود، می‌دانند که دیگر نمی‌توانند از رانت ناشی از مخالفت با نظام بهره‌ای ببرند و دیگر قادر نیستند تا خود را به‌سان چهره‌های شاخص و مترقی به مردم قالب کنند. می‌دانند اگر نظام برود و بستری برای تجلی هنر مردمان مستعد این دیار فراهم آید، دیگر خبری از جایزه‌های چندمیلیون دلاریِ هنری‌شان نیست و دیگر از القاب پرطمطراق بنیادهای حقوق بشری چیزی به آن‌ها نخواهد ماسید. آن‌ها نمی‌توانند در ایران پس از جمهوری اسلامی نقشی برای خود تصور کنند. فقط قادرند اکنون به نحوی از اسارت مردم، از خون بی‌پناهان کاسبی ‌کنند.

در اینجا هم میان اینان و نظام دشمنی‌هایی وجود دارد. نظام ممکن است گاهی برخی از آن‌ها را زندانی کند یا به‌شدت تحت‌فشارشان قرار دهد، اما در نهایت، در موقعیت‌های خطیر هر دو برای حفظ وضعیت موجود، برای حفظ نظام در کنار هم می‌ایستند.

رویدادهای ماه‌های اخیر را مرور کنید؛ کِی شنیده بودید که سردمداران جمهوری اسلامی دم از میهن و ملت ایران بزنند؟ از وقتی جنگنده‌های اسرائیلی به برخی از مقامات رژیم سری زدند، همه از صدر تا ذیل، ایدۀ امت‌ را از یاد بردند و به یاد ملت ایران افتادند. منتها چنین چرخش حیرت‌انگیزی فقط به مسئولان نظام ختم نشد؛ آن دسته از گروه‌های به‌اصطلاح اپوزیسیونی که سال‌ها ایران‌گرایی و عشق به میهن را مترادف با فاشیسم می‌دانستند نیز ناگهان درد وطن گرفتند و نگران خاک ایران شدند.

بیایید کلاهمان را قاضی کنیم و ببینیم طی چند ماه اخیر دو باند نظام و گروهی از مخالفان ظاهری‌اش، همه و همه علیه کدام چهرۀ اپوزیسیون صف‌آرایی کردند؟

صحنه روشن است. دشمنان تغییر هیچ‌وقت تا این حد بی‌نقاب نبوده‌اند. وای بر ما اگر دوباره فریبشان را بخوریم و بازهم به دالان خندق‌های عمیقشان فروغلتیم.


میثاق همتی
فصلنامهٔ‌ شهریور
ــــــــــــــــــــــــــــ

•• اگر دوستانی مشتاق خواندن تحلیل‌های روز دارید، لطفاً شناسهٔ کانال را در اختیارشان قرار دهید:
@andiiishe

می‌توان محمود سریع‌القلم را شریعتی زمانهٔ ما دانست. با همان خصائص و سبک سخنوری ولی در جامه‌ای نو و امروزی‌پسند. سریع‌القلم استاد دانشگاه بهشتی است. او چند طرح پژوهشی را در طی این سال‌ها به گفته خودش دنبال کرده است. یکی دربارهٔ توسعه و مفاهیم آن و دیگری طرحی تحت عنوان اقتدارگرایی ایرانی در دوره‌های مختلف.

سریع‌القلم در قامت یک روشنفکر همه‌چیزدان علت‌العلل عدم توسعه‌یافتگی ایرانیان را فرهنگ آنان دانسته و بارها در مقالات و سخنرانی‌های مختلف به تحقیر ایرانیان پرداخته و صفاتی چون فردگرایی منفی، عدم فرهنگ همکاری، دروغ‌گویی، تزویر، ریا، مبهم‌گویی و عدم ثبات در رأی و عمل را به ایرانیان نسبت داده است.

وی چارهٔ کار را نه در اصلاح و تغییر نهادهای سیاسی و اجتماعی بلکه تغییر فرهنگ دانسته است. این تغییرات به‌زعم او زمانبر خواهند بود. ولی ایشان پاسخ نمی‌دهند کشورهایی چون امارات، عربستان، عمان، قطر و یا سنگاپور که موردعلاقهٔ ایشان است چگونه طی فقط چند دهه هم در مسیر توسعه گام نهادند و هم در زمینهٔ اقتصاد و سیاست از پیشگامان جهان امروز شدند؟ آیا فرهنگ بادیه‌نشینی اعراب برتر از فرهنگ ایرانیان بود که چنین شتابان به قافلهٔ تمدن پیوستند؟

ایشان در سلسله یادداشت‌هایی که به ویژگی های ۳۰ گانه مشهور شده و اخیراً همان یادداشت‌ها را در قالب یک کتاب درآورده است، یکی از ویژگی های شهروندان دارای عزت نفس را دوری از قدرت سیاسی و تولید ثروت خارج از چارچوب حکومت می‌داند، ولی خود ایشان مثال نقض همین قاعده است. سریع‌القلم در سه دههٔ گذشته تقریباً به‌جز دولت احمدی‌نژاد به تمامی دولت‌ها نزدیک بوده است.

زمانی که روحانی رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت بود در آنجا با وی همکاری می‌کرد و همینطور در مراسم تحلیف روحانی در دور اول ریاست‌جمهوری او یکی از مهمانان وی در مجلس شورای اسلامی بود و از مشاورین غیر رسمی روحانی در طول دوران ریاست جمهوریش محسوب می‌شد. سریع القلم کتابی تحت عنوان «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» نگاشته که توسط مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت چاپ شده و مقدمهٔ آن‌هم به قلم حسن روحانی است.

در زمان دولت روحانی و شهرداری اصلاح‌طلبان، برادر وی، مسعود سریع‌القلم مدیرعامل فروشگاه‌های شهروند شد که در زمان مدیریتش ۱۵۱ تن برنج پاکستانی را ۷۰ به ۳۰ با برنج ایرانی مخلوط می‌کردند و به اسم «برنج هاشمی» می‌فروختند. اگرچه به دلیل همین فساد عزل شد ولی بعد به مدیرعاملی فروشگاه‌های برنج محسن منصوب شد! البته ایشان مشاور پایان‌نامهٔ برادر حسن روحانی ملقب به حسین فریدون هم بودند. همان برادری که به فساد اقتصادی شهره داشت و دستگیر شد.

ایشان که هماره خود را شخصیتی علمی و به دور از قدرت تعریف کرده کتابی دربارهٔ امام موسی صدر نوشته و در آنجا بیان کرده: «امام موسی صدر شاهکار روش و متدولوژی است.» البته گمان کنم تن تام بومن فایرپند و دیگر بزرگان روش‌شناسی پس از خواندن این مهملات در گور لرزیده است! در جلسه‌ای که به مناسبت نقد همین کتاب برگزار شد در تخریب فرهنگ ایرانی و خوش‌رقصی برای حاکمان بیان می‌دارد: «من معتقدم که تفکر دینی اصالتاً ضد پوپولیسم است. پوپولیسم نشات گرفته از استبداد تاریخی ایران و سنت‌های انباشته‌شده در تاریخ ایران است.»

در کتاب «اقتدارگرایی ایرانی در عهد پهلوی» یکی از اشتباهات رضاشاه را عدم ترویج نهضت کتابخوانی می‌داند! و این نقد را در حالی بیان می‌کند که جامعهٔ زمان رضاشاه بالغ بر ٪۹۰ بی‌سواد بودند و اصلاً توان خواندن نداشتند، در فقر و فلاکت به سر می‌بردند و رضاشاه در تلاش بود تا ابتدا رنج فقر را از دامن مردم بزداید.

ایشان هماره تأکید داشتند که تفاوت انسان مدرن با دیگران در دقیق سخن گفتن است و توجه به اعداد و حتی اعشار آن. ولی خود ایشان در یک سخنرانی بیان می‌کنند که برای آزمون جامع دکتری در عرض ۹ ماه ۱،۵۰۰ کتاب خوانده‌اند، یعنی روزی ۵.۵ کتاب!

در جایی دیگر در نقد فرهنگ ایران، در راستای ادعاهای عجیب همیشگی‌اش بیان می‌دارد گنشر، وزیر خارجه آلمان غربی پس از اتحاد دو آلمان استعفا داد و گفت تنها هدفش همین بوده و دیگر قدرت برایش ارزشی نداشت. در حالی که اتحاد آلمان در سال ۱۹۹۰ صورت پذیرفت و گنشر تا سال ۱۹۹۲ وزیر خارجهٔ آلمان باقی ماند و تا سال ۱۹۹۸ هم در مجلس آلمان به خدمت ادامه داد. 

پروژهٔ فکری آقای سریع‌القلم مشخص است:
• گام اول توسعه تغییر اندیشه و فرهنگ است.
• تحقیر فرهنگ و تمدن ایرانیان.

نتیجه اینکه تا زمانی که فرهنگ ایرانیان عقب‌افتاده است هیچ تغییری ممکن نیست و اصلاح و یا تغییرات ساختارهای سیاسی ایران هم چاره‌ساز نخواهد بود!


بهروز حسینی
ــــــــــــــــــــــ

•• اگر دوستانی مشتاق خواندن تحلیل‌های روز دارید، لطفاً شناسهٔ کانال را در اختیارشان قرار دهید:
@andiiishe

در ایران پای بحران «فقدان روشن‌فکر» یا حتی فراتر از آن «سانسور روشن‌فکر» در میان نیست؛ ما با پدیدهٔ روشنفکری بی‌مصرف مواجهیم. روشنفکرانی که حرف می‌زنند، تحلیل می‌کنند، ژست عصبانی به خود می‌گیرند، بیانیه می‌نویسند، اما در لحظهٔ تصمیم‌گیری و در بزنگاه عمل‌گرایی، درست همان‌جایی که جامعه نیاز به یک «جسارت ذهنی» برای «خلق ادراکی از واقعیت جدید» دارد، یا غیب می‌شوند یا وارد ساحت «تردید در واقعیت پیشین» می‌شوند.

بیش از نیم‌قرن است که جریان اصلی روشنفکری در ایران همواره «چپ‌زده» بوده است: آن‌هم نه به معنای تعهد به رفاه اجتماعی یا عدالت، که به معنای خلسه در رادیکالیسم، شیفتگی جنون‌آمیز به نفی، و نوعی خودارضایی فکری بی‌پایان که نسبتی با جهان واقعیت ندارد.

از تقی ارانی تا جلال آل احمد، از شاملو تا گل سرخی، و از غلامحسین ساعدی تا سازنوازان سر قبرش، بدون استثنا در نفرتی فروخورده از «ثروت» و «قدرت» و «نظم» مشترک‌اند: در اینکه سرمایه‌داری بد است و غرب به‌مثابه یک کل غیرقابل تفکیک، وجودی اهریمنی است. شاید چندان تندروی نباشد اگر ادعا شود که شاملوها و ساعدی‌ها بیشتر «نماد فروپاشی روانی جامعه‌ای در گذار از سنت به مدرنیته» بودند، تا ناجیان آن جامعه.

باید تأکید کنم که تا وقتی جریان روشن‌فکری چپ‌گرا یک جریان در کنار جریان‌های دیگر است، هیچ مشکلی نیست؛ مسئله اما از جایی آغاز می‌شود که این روشن‌فکر، خود را «تجسم و صاحب تمام حقیقت» می‌بیند و دیگران را «بی‌سواد»، «فاشیست»، «دیکتاتورپرور»، «نژادپرست»، «چکمه‌لیس» و با هزار برچسب دیگر خطاب می‌کند. این‌جا دیگر با روشن‌فکری روبه‌رو نیستیم؛ این‌جا با مذهب جدیدی مواجهیم که تنها ایمان مجازش، ایمان به نفی، و تنها کنش مجازش، خودزنی فرهنگی‌ است.

روشن‌فکر بی‌مصرف ایرانی اغلب دچار نوعی خودشیفتگی پنهان است که با لفافهٔ فروتنی تزیین شده است. او همزمان هم از «عوام» بیزار است، هم مدام ادای همدلی با مردم و داشتن رؤیای سعادت برای آن‌ها را درمی‌آورد. اینان بازندگانی ابدی‌اند که همیشه می‌خواهند قهرمان باشند، اما از ترس لو رفتن چنتهٔ خالی‌شان هرگز وارد زمین واقعیت نمی‌شوند.

از همه طعنه‌آمیزتر، نقش این روشن‌فکران در تداوم وضع موجود است. آنان در ظاهر، خود را منتقد ساختار می‌دانند، اما در عمل، هیچ بدیلی پیشنهاد نمی‌دهند و هر صدای دیگری را به‌ویژه و بالاخص اگر از درگاه ملی‌گرایی یا لیبرالیسم بیاید به‌سرعت برچسب می‌زند.

روشن‌فکری چپ در ایران امروز، عملاً به پلیس گفتار بدل شده است؛ او صدای مخالف را خاموش می‌کند، تنوع فکری را سرکوب می‌سازد، و در نقش وجدان کاذب جامعه ظاهر می‌شود. در برابر هر پیشنهاد عملی، طرف مقابل را به ساده‌انگاری و کم‌سوادی متهم می‌کند و با ناچیزانگاری هر کنش اجتماعی مردمان عادی، آنان را به مطالعه دعوت می‌کند. در این میان، مردم، نهادهای اقتصادی و امید اجتماعی، یک‌به‌یک فرومی‌پاشند.

روشن‌فکری چپ در ایران، نه‌تنها بارها ما را به پرتگاه برده، که امروز هم در میانهٔ بحران، پشت نقاب نقد، نقش یکی از ستون‌های پنهان تثبیت وضعیت موجود را ایفا می‌کند. او ظاهری اپوزیسیون‌گونه دارد ولی کارکردش صرفاً سلب امید است؛ نقابی از عدالت‌خواهی بر چهره زده، اما با ذهنیتی به‌غایت نخبه‌گرا و انزواطلب در صحنهٔ بین‌الملل، و بریده از زندگی مردم واقعی در داخل، زیست می‌کند.

خطرناک‌ترین دشمنان جامعه، آن‌هایی نیستند که روبه‌روی‌مان ایستاده‌اند، بلکه آن‌هایی‌اند که پشت سر راه می‌روند، وانمود می‌کنند که همراه‌ مایند، اما به وقت سقوط، خود را در صندلی منتقد جا می‌زنند، تا سهم‌شان از بی‌مسئولیتی را با فلسفه‌پردازی و شمردن کیسه‌های میوه و سیخ‌های جوجه‌کباب شهروندان مستأصل توجیه کنند.

در نهایت، من امیدوارم این جامعه با همهٔ زخم‌هایش دوام بیاورد؛ اما اگر روزی از درون متلاشی شود، ردپای روشنفکران بی‌ریشه، و پرمدعای چپ را باید در پروندهٔ این فاجعه ثبت کرد. هشدار این است: روشن‌فکر بی‌ریشه، همان‌قدر می‌تواند خطرناک باشد که یک مستبد تمام‌عیار؛ شاید حتی خطرناک‌تر. چون سلاح او، ذهن مردم است؛ و قربانی این سلاح، جنازه‌ای که امید نام دارد.


جواد شایق
ــــــــــــــــــــ

•• اگر دوستانی مشتاق خواندن تحلیل‌های روز دارید، لطفاً شناسهٔ کانال را در اختیارشان قرار دهید:
@andiiishe

جمهوری اسلامی رسماً و علناً گزینه جنگ را انتخاب کرده و امکان هرگونه مصالحه‌ای را کنار گذاشته است. الآن اما هیچ خبری از آن صلح‌طلبان رقیق‌القلب و وطن‌دوستان دوازده‌روزه و بیانیه‌نویس‌های پروگرسیو نیست که نیست.

فردا که آخوندها رفتند زیر چک و لگد اسراییل و در این میان ویرانی جنگ دامان برخی از هم‌میهنانمان را هم گرفت ناگهان سروکلهٔ این‌ها پیدا خواهد شد، نه برای نجات آن هم‌میهنان از عواقب جنگ، بلکه برای رهانیدن آخوندها از زیر بار حملات اسراییل.

اینان اگر به‌راستی طالب صلح بودند و دلسوز وطن، همین الان باید یقهٔ آخوندها را می‌چسبیدند تا مانع جنگی دیگری شوند.

حالا فقط برای غزه پستان به تنور می‌چسبانند؛ آن هم نه واقعاً برای مردم غزه، بلکه چنین می‌کنند تا بتوانند جنگ‌طلبی و یهودستیزی آخوندها را توجیه کنند.

اینان احمق‌های همواره مفید به حال آخوندهایند!


ناصر کرمی
ــــــــــــــــــــ

•• اگر دوستانی مشتاق خواندن تحلیل‌های روز دارید، لطفاً شناسهٔ کانال را در اختیارشان قرار دهید:
@andiiishe

شاید به جرأت بتوان گفت تنها خروجی کنسرت لغوشدهٔ شجریان، بدنامی همایون نزد برخی هموطنانش بود؛ آن‌هایی که عقیده داشتند او با این کار در پی سفیدشویی سیاه‌بازهاست و در میانهٔ عمیق‌ترین بحران‌ها، مأموریت عادی‌نمایی شرایط را بر عهده گرفته است. فارغ از این که چنین تحلیلی چقدر درست است، جدل بزرگ چند روز اخیر، بیش از هر زمان دیگری نشان داد جامعهٔ ایرانی تا چه اندازه رادیکال شده و با عبور از شاخ‌ و برگ‌ها به ریشه رسیده است.

این مردم، هرگز آن مردم بیست سال پیش نیستند، همانطور که مردم ده یا حتی سه سال پیش هم نیستند. خشک و خسته، درمانده و تکیده، سرشار از سوءظن به هر چیزی؛ این محصول تام و تمام حکمرانی شماست.

به جان و جنون رساندن یک ملت یعنی کاری کنی مردم سر یک کنسرت خیابانی هم دوقطبی تشکیل بدهند و در فضای مجازی همدیگر را تکه و پاره کنند. شاید بیست سال پیش برگزاری چنین کنسرتی یک امتیاز بزرگ برای حاکمیت بود و همهٔ شهروندان را کنار هم قرار می‌داد. این حاکمیت اما هیچ‌گاه چیزی را از سر اختیار و احترام به مردم نبخشید و تا مجبور نشد، از خط قرمزهای ایذایی‌‌اش عقب ننشست. تا چماق فیفا بلند نشد، دختران اجازهٔ هیچ حضوری را در ورزشگاه‌ها پیدا نکردند و تا تراژدی جان‌خراش ۴۰۱ رخ نداد، اختیار زنان بالغ این سرزمین برای داشتن یا نداشتن روسری تحمل نشد. حتی تکریم نیم‌بند از اساطیر ملی و‌ هویت ایرانی هم بی‌ارتباط با جنگ دوازده‌روزه و نیاز به تهییج احساسات ملی نبود.

ماجرای شک کردن مردم به کنسرت مجانی هم همین است. چطور می‌توان باور کرد سیستمی که تا همین دو ماه پیش حتی تصویر ساز را هم در تلویزیون نشان نمی‌داد، حالا به فکر برگزاری کنسرتی در بزرگترین میدان ایران افتاده باشد؟ نه؛ این حنا، خیلی وقت است دیگر رنگی ندارد.

دیگر دیر شده، برای همه‌چیز. برای آواز در خیابان دیر شده، برای لایحهٔ گواهینامه موتور بانوان و رفع فیلترینگ دیر شده، برای ری‌برندینگ مهره‌های سوختهٔ سیاسی دیر شده، برای پادکست‌های آتشین دیر شده، برای رفع حصر محصورینی که خودشان هم از چشم خیلی‌ها افتاده‌اند دیر شده، برای بازی شل‌کن سفت‌کن با تتلو دیر شده، برای بزک دوزک کلاهبرداران کلاش و جا زدن‌شان به عنوان ناجی اقتصادی هم دیر شده…

همهٔ فرصت‌ها سوختند، به قیمت عمر و آتیه میلیون‌ها ایرانی که سوخت و خاکستر شد. می‌خواهید نان بدهید، اما قبلش دندان را گرفته‌اید. کاردی که به استخوان رسیده را چسب زخم علاج نمی‌کند. سرطان با استامینوفن خوب نمی‌شود.


رسول بهروش
ــــــــــــــــــــــــ

•• اگر دوستانی مشتاق خواندن تحلیل‌های روز دارید، لطفاً شناسهٔ کانال را در اختیارشان قرار دهید:
@andiiishe