Uzoq Sharqda keskinlik: Tailand-Kambodja mojarosi
🇹🇭🇰🇭
Joriy yilning 24-iyul kuni Janubi-Sharqiy Osiyoda, xususan Tailand va Kambodja chegarasida harbiy nizolar boshlangani, shuningdek, rasmiy Bangkokning F-16 samolyotlarining havo zarbalariga Pnompen reaktiv artilleriya zarbalari va dronlar orqali javob berganligi ta’kidlanmoqda. Toʻqnashuvlar besh kun davom etgan va kamida 34 kishi halok bo‘lib, 200 000 dan ziyod aholi o‘z uy-joyidan ko‘chirilgan. Tailand hukumati voqeani Ermitaj uchburchagi hududidagi mina portlashi bilan boshlanganini bildirsa, Kambodja tomoni tarixiy ibodatxona yaqinidagi harbiy hujumlarga norozilik bildirmoqda.
⏳Tailand va Kambodja o‘rtasida boʻlgan bu mojaroning boshlanish sabablari XX asr boshiga, Fransiya va oʻsha paytdagi mustamlakasi boʻlgan Siam (hozirgi Tailand) o‘rtasidagi 1904–1907-yillik shartnomalarga borib taqaladi. Ushbu shartnomalar orqali chegaralar aniq belgilanmagan va Preah Vihear(Muqaddas ibodatxona) ibodatxonasi hududi masalasi keyinchalik ham xalqaro sudda bir necha bor muhokama qilingan boʻlib, 1962-yilda Xalqaro Sud Preah Vihear masalasida qaror qabul qilib, uni rasmiy Pnompenga berishga qaror qilishi tomonlar o‘rtasidagi qarama-qarshiliklarga asos yaratdi. Keyingi 2008–2011-yillarda ham ibodatxona atrofida harbiy to‘qnashuvlar sodir bo‘lgan va mojaro ildiz otishda davom etgan. 2025 yilning may oyida sodir bo‘lgan kichik nizolar esa to‘liq qonli to‘qnashuvga yo‘l ochdi.
🧭Hozirgi paytda esa AQSH va Xitoyning mintaqaviy ta’sir zonalaridagi raqobatining kuchayayotganligi ham ikki davlat oʻrtasidagi ziddiyatning ortish sabablaridan biridir. Amerika Qo‘shma Shtatlari Hind-Tinch okeani yo‘nalishidagi o‘z rejasini mustahkamlash maqsadida Tailandni “asosiy hamkor” sifatida ko‘radi. Prezident Tramp savdo imtiyozlarini kechiktirish bilan bosim oʻtkazishga urinmoqda. Xitoy esa Kambodjani iqtisodiy va harbiy jihatdan hamkori deb biladi va o‘zining “Bir kamar, bir yo‘l” tashabbusi doirasida muhim yo‘l infratuzilmasi va harbiy baza loyihalarini amalga oshirmoqda.
💡Malayziya ASEAN, BMT va Xitoy kabi katta davlatlarning qo‘llab-quvvatlashi ostida Anvar Ibrahim boshchiligida muzokaralar o‘tkazmoqda. AQSH Prezidenti Donald Tramp esa tomonlarga savdo shartnomalarini kechiktirish bilan ogohlantirib, “darhol” tinchlikka chaqirmoqda. 28-iyul kuni o‘tkazilgan muzokaralardan so‘ng taraflar bevosita tinchlikka erishish bo‘yicha dastlabki kelishuvga keldi, biroq ishonch muhitini tiklash uchun qo‘shimcha chora-tadbirlar zarurligi ta’kidlanmoqda.
🛡Mojaro oqibatlari nafaqat harbiy xavfsizlikni, balki energetika, savdo va inson xavfsizligini ham tahdid ostiga qo‘ymoqda. Qochqinlar oqimi, chegara hududlaridagi infratuzilma barbod bo‘lishi, ekologik xavflar va noqonuniy qurol savdosining kuchayishi, mintaqa ichidagi ishonch muhitini yemirmoqda. Qolaversa, Vetnam, Malayziya, Laos, Singapur kabi qo‘shni davlatlar favqulodda choralar ko‘rishga majbur bo‘ldi: qochqinlar uchun lagerlar tashkil etildi, shuningdek, chegara tekshiruvlari kuchaytirilib, harbiy patrullar soni oshirilganligi va xavfsizlik bo‘yicha mintaqaviy mashg‘ulotlar o‘tkazilganligi aytilmoqda.
Xulosa qilib aytadigan boʻlsak, mazkur qurolli toʻqnashuv uzoq yillik Tailand-Kambodja chegara mojarosining "uchqunlari" hamon saqlanib qolayotgani, istalgan vaqtda qayta alanga olishi mumkinligini namoyon etdi. Qolaversa, ushbu nizo nafaqat ikki mamlakat ichki va tashqi siyosatiga, balki mintaqaviy (integratsiya) va global xavfsizlikka taʼsir etishi bilan dolzarb sanaladi. Sharqiy Yevropa, Yaqin Sharq, Janubiy Osiyo va endi Janubi-Sharqiy Osiyoda ehtimoliy urush oʻchogʻi vujudga kelishi xalqaro munosabatlar tizimi yemirilayotgani, shuningdek, mamlakatlar oʻrtasida "ishonchsizlik inqirozi" kuchayib borayotganidan dalolatdir.
✅ Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱Twitter 📱YouTube 📱Facebook 📱Instagram 📱Telegram
0
Показать ещё
